درمان‌های هدفمند سرطان و خطر اختلال پیشرونده کلیه

مقدمه:

درمان‌های هدفمند مولکولی (Targeted Therapies) در دهه اخیر انقلابی در مدیریت بیماری‌های بدخیم ایجاد کرده‌اند و با مهار مسیرهای رشد سلول‌های سرطانی، بقا و کیفیت زندگی بیماران را به شکل قابل توجهی افزایش داده‌اند.

با وجود اثربخشی بالا، این داروها می‌توانند بر ارگان‌های حیاتی مانند کلیه تأثیر گذارند. توجه به این نکته ضروری است که آسیب کلیوی ناشی از درمان‌های هدفمند اغلب خاموش، تدریجی و در ابتدا بدون افزایش واضح کراتینین سرم (sCr) بروز می‌کند؛ به همین دلیل، تشخیص زودهنگام و پایش دقیق eGFR در این بیماران اهمیت اساسی دارد.

کدام درمان‌های هدفمند بیشترین ریسک ایجاد اختلال کلیه را دارند؟

مطالعات گسترده نشان می‌دهند که بیماران دریافت‌کننده داروهای هدفمند نسبت به بیماران عادی، میزان بالاتری از اختلال پیشرونده کلیه دارند:

۴۴ مورد در مقابل ۳۸ مورد در هر ۱,۰۰۰ نفر/ سال بالاترین میزان ریسک مربوط به داروهای زیر است:

1.مهارکننده‌های CDK4/6

2.مهارکننده‌های EGFR

3.مهارکننده‌های VEGFR (Anti-angiogenesis)

4.مهارکننده‌های BRAF

کدام داروها ریسک کلیوی کمتری دارند؟

بر اساس مطالعات معتبر، داروهای زیر افزایش معنی‌داری در اختلال عملکرد کلیه ایجاد نمی‌کنند:

• مهارکننده‌های PARP

• داروهای HER2 inhibitors

• مهارکننده‌های ALK

این دسته‌های دارویی معمولاً در بیماران با زمینه CKD یا کاهش عملکرد کلیه امن‌تر هستند.

پیامدهای بالینی برای مراقبت از بیماران سرطانی:

1.آسیب کلیوی حتی بدون افزایش قابل توجه کراتینین

بسیاری از بیماران با وجود آسیب حقیقی کلیه، افزایش واضح sCr نشان نمی‌دهند. این امر می‌تواند باعث تشخیص دیرهنگام و پیشرفت آسیب شود.

2.لزوم پایش منظم eGFR نه فقط sCr

پایش صرف کراتینین کافی نیست؛ باید روند eGFR، حجم ادرار، فشار خون، الکترولیت‌ها و علائم کم‌آبی یا سمیت دارویی بررسی شود.

3.خطر بالا حتی در بیمارانی که قبلاً شیمی‌درمانی یا ایمونوتراپی نشده‌اند

آسیب کلیوی مختص بیماران شدید یا چنددرمانی نیست؛ حتی بیماران تازه شروع درمان نیز در معرض خطر قرار دارند.

4.ضرورت همکاری نزدیک نفرولوژیست و انکولوژیست

ارزیابی مشترک بین این دو تیم می‌تواند:

• از پیشرفت CKD جلوگیری کند.

• نیاز به قطع دارو را کاهش دهد.

• مانع از ورود بیمار به مرحله دیالیز شود.

5.مداخله زودهنگام، کلید جلوگیری از آسیب برگشت‌ناپذیر

کاهش دوز، فاصله‌گذاری درمان، کنترل فشار خون و مدیریت حجم می‌تواند پیشرفت آسیب کلیه را متوقف کند.

جمع‌بندی:

درمان‌های هدفمند سرطان آینده درمان‌های انکولوژی محسوب می‌شوند؛ با این حال، افزایش خطر اختلال پیشرونده کلیه، لزوم توجه بیشتر به پایش عملکرد کلیه را دوچندان می‌کند.

داروهای CDK4/6، EGFR، VEGFR و BRAF بیشترین ریسک آسیب کلیوی را دارند و ارزیابی منظم eGFR، فشار خون و علائم بالینی باید به عنوان بخشی ضروری از مراقبت درمانی در این بیماران در نظر گرفته شود. تشخیص زودهنگام، مداخله به‌موقع و مدیریت چندتخصصی می‌تواند مانع بروز CKD شدید یا وابستگی بیمار به دیالیز شود.

منبع:

jamanetwork