بحران‌های جهانی و کودکان دیالیزی: چالش‌ها، راهکارها و تجربه جهانی
مقدمه
کودکان مبتلا به بیماری کلیوی مرحله نهایی (ESKD) که نیاز به دیالیز دارند، در بحران‌های طبیعی و اجتماعی همچون بلایای طبیعی، جنگ‌ها، و درگیری‌های مسلحانه با تهدیدات جدی روبه‌رو هستند. این بحران‌ها می‌توانند باعث اختلال در دسترسی به درمان‌های ضروری شوند و زندگی این کودکان را به شدت تهدید کنند. اهمیت فراهم کردن امکانات و حمایت‌های ضروری در این شرایط نه‌تنها به درمان فوری بلکه به تضمین سلامت روانی و جسمی آنها در طول بحران‌ها بستگی دارد. این مقاله به بررسی چالش‌ها و راهکارهای جهانی برای مقابله با بحران‌ها در زمینه درمان کودکان نیازمند دیالیز می‌پردازد.
بلایای طبیعی، بحران ها و مشکلات پیش‌رو
بلایای طبیعی همچون زلزله، سیل، طوفان‌های شدید، آتش سوزی، خشکسالی و ... می‌توانند دسترسی به خدمات درمانی، به ویژه درمان دیالیز، را مختل کنند. این بحران‌ها نه تنها زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی را تخریب می‌کنند بلکه موجب ایجاد بحران‌های انسانی می‌شوند که بر روی بیماران دیالیزی تأثیرات مخربی می‌گذارد.
کشورها و مناطق مختلفی در دنیا بطور مکرر از این گونه بلایا و بحران ها آسیب می بینند:
آسیای جنوب‌شرقی و اقیانوسیه:
مناطق مختلف آسیا مانند فیلیپین، اندونزی، و هند با بلایای طبیعی فراوانی روبه‌رو هستند. در این کشورها، قطع برق، از دست رفتن دسترسی به آب تمیز و تخریب مراکز درمانی موجب افزایش مرگ‌ومیر در کودکان نیازمند دیالیز شده است.
آمریکای لاتین:
در کشورهای آمریکای لاتین نظیر مکزیک و برزیل، بلایای طبیعی منجر به تخریب جاده‌ها و مراکز دیالیز شده است. امدادرسانی در این کشورها اغلب به کندی صورت می‌گیرد که باعث از دست رفتن زمان حیاتی برای بیماران دیالیزی می‌شود.
جنگ و تهدیدات آن برای کودکان دیالیز
در کشورهای درگیر در جنگ و درگیری‌های مسلحانه، دسترسی به خدمات درمانی برای کودکان نیازمند دیالیز به‌شدت مختل می‌شود. در شرایطی که بیمارستان‌ها و مراکز درمانی هدف حملات قرار می‌گیرند، کودکان برای دریافت درمان‌هایی که به آنها نیاز دارند با مشکل جدی مواجه می‌شوند. این مشکلات شامل:
اوکراین:
در جنگ جاری در اوکراین، مراکز درمانی که در آنها دیالیز انجام می‌شود هدف حملات قرار گرفته و بسیاری از بیماران، به‌ویژه کودکان، دسترسی به دیالیز را از دست داده‌اند. در بسیاری از مناطق، پرسنل پزشکی توانایی کمک به بیماران را نداشته و نیاز به کمک‌های بین‌المللی برای بازگشایی مراکز درمانی افزایش یافته است.
خاورمیانه و سوریه:
در مناطق درگیر جنگ مانند سوریه، تهدیدات امنیتی و تخریب زیرساخت‌ها، دسترسی به درمان‌های حیاتی را غیرممکن ساخته است. بسیاری از کودکان مبتلا به ESRD که نیازمند دیالیز هستند در اثر کمبود تجهیزات پزشکی یا فقدان کادر درمانی، با خطرات جدی روبه‌رو هستند.
آمارهای تکان‌دهنده از کودکان آسیب دیده در سراسر جهان
آماری از کودکان آسیب‌دیده از جنگ‌ها، بلایای طبیعی و حوادث دیگر وجود دارد که معمولاً از سوی سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO)، صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف)، و سایر نهادهای حقوق بشری منتشر می‌شود. بسیاری از این کودکان آسیب دیده نیازمند برخی از آمار مهم در این زمینه شامل:
آسیب‌های کودکان در جنگ‌ها و درگیری‌های مسلحانه
• یونیسف گزارش داده که بیش از 330 میلیون کودک در سراسر جهان در معرض درگیری‌های مسلحانه قرار دارند. این کودکان ممکن است در مناطق جنگی زندگی کنند یا به دلیل جنگ‌ها و درگیری‌ها به کشورهای دیگر پناهنده شوند.
• در طول جنگ‌ها، بسیاری از کودکان دچار آسیب‌های جسمی و روانی می‌شوند، از جمله آسیب‌های ناشی از انفجارها، تیراندازی‌ها و آوارگی. این کودکان ممکن است برای سال‌ها دچار اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شوند.
• بر اساس گزارش‌های یونیسف، بیش از 10 میلیون کودک به دلیل جنگ و درگیری‌ها مجبور به ترک خانه و دیار خود شده‌اند.
آسیب‌های کودکان از بلایای طبیعی
• سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که هر ساله، ده‌ها هزار کودک در اثر بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان و زمین‌لرزه آسیب می‌بینند یا جان خود را از دست می‌دهند.
• به‌عنوان مثال، پس از زلزله 2015 نپال که بیش از 9,000 کشته و 21,000 زخمی برجای گذاشت، هزاران کودک تحت تأثیر قرار گرفتند و بسیاری از آنها به دلیل از دست دادن خانه، خانواده، و دسترسی به خدمات درمانی، آسیب‌های روانی شدیدی دیدند.
• پس از بلایای طبیعی مانند سونامی، طوفان‌ها، سیلاب‌ها، و زلزله‌ها، کودکان به دلیل از دست دادن خانه، اعضای خانواده، یا دسترسی به امکانات درمانی، در معرض آسیب‌های جسمی و روانی شدید قرار دارند.
• در سونامی 2004 در اقیانوس هند که بیش از 230 هزار نفر کشته شدند، بیش از 100,000 کودک به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار گرفتند و بسیاری از آنها دچار آسیب‌های روحی و جسمی شدند.
• در سیل‌های 2020 در پاکستان، گزارش شد که بیش از 2.5 میلیون کودک در معرض خطر قرار گرفتند و بسیاری از آنها به دلیل بیماری‌های منتقله از آب و فقدان مراقبت‌های بهداشتی دچار بیماری‌های جدی شدند.
آسیب‌های کودکان در اثر بحران‌های اجتماعی و انسانی
• در کشورهای درگیر در بحران‌های انسانی، مانند یمن، که درگیر جنگ است، بیش از 2 میلیون کودک از سوءتغذیه شدید رنج می‌برند و بسیاری از آنها در معرض مرگ هستند.
• در کشورهای آفریقایی مانند جنوب سودان و کنگو کودکان به دلیل جنگ‌های طولانی مدت و بحران‌های انسانی ناشی از آن، به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. گزارش‌ها نشان می‌دهند که میلیون‌ها کودک در این مناطق از خدمات بهداشتی، آموزشی و روانی محروم هستند.
اثر بلایای طبیعی بر سلامت روان کودکان
• کودکان در اثر بلایای طبیعی، نه تنها از نظر جسمی بلکه از نظر روانی نیز آسیب می‌بینند. به‌ویژه، در مناطقی که پس از بلایای طبیعی، زیرساخت‌ها و خدمات درمانی مختل می‌شود، کودکان به شدت در معرض خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی و PTSD هستند.
• یک مطالعه در هایتی پس از زلزله 2010 نشان داد که بیش از 30 درصد از کودکان مبتلا به PTSD شدند و تعداد زیادی از آنها با مشکلات روحی و روانی مواجه هستند که نیاز به حمایت فوری دارند.
میزان آوارگی کودکان
• طبق گزارش‌های آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR)، حدود 50 میلیون کودک پناهنده در سراسر جهان وجود دارد که از خانه‌های خود فرار کرده‌اند و در کشورهای دیگر یا در کمپ‌های پناهندگی زندگی می‌کنند. این کودکان در معرض خطرات متعددی از جمله سوءتغذیه، بیماری‌ها، و عدم دسترسی به خدمات درمانی هستند.
راهکارهای جهانی برای مقابله با بحران‌ها در درمان کودکان نیازمند دیالیز
استفاده از دیالیز صفاقی (PD) در شرایط بحرانی
دیالیز صفاقی به دلیل ماهیت ساده و قابلیت انجام آن در خانه به یکی از راهکارهای حیاتی در بحران‌ها تبدیل شده است. این روش نیازی به دستگاه‌های پیچیده، آب تمیز یا برق ندارد و به بیماران این امکان را می‌دهد که درمان خود را در خانه ادامه دهند.
• مزایای :PD توانایی انجام درمان در خانه، کاهش نیاز به جابه‌جایی بیمار به مراکز درمانی، و مناسب برای بحران‌ها و مناطق دورافتاده از جمله دلایلی است که این روش به‌ویژه در مناطق درگیر بلایای طبیعی و جنگ و درگیری ها کاربردی است.
حمایت روانی و اجتماعی برای کودکان و خانواده‌ها
در شرایط بحران، کودکان نیازمند دیالیز علاوه بر درمان فیزیکی، به حمایت روانی و اجتماعی نیز نیاز دارند. استرس، اضطراب، و افسردگی از جمله مشکلات رایج در کودکان مبتلا به بیماری‌های مزمن و در شرایط بحران است.
• مداخلات روانی: ارائه مشاوره‌های روانی، جلسات حمایتی برای خانواده‌ها، و همچنین ایجاد فضایی برای ارتباط با سایر بیماران می‌تواند به کاهش استرس و بهبود سلامت روان کمک کند.
تأمین منابع و تجهیزات حیاتی
در شرایط بحرانی، تأمین منابع اولیه برای ادامه درمان دیالیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این منابع شامل تجهیزات پزشکی، داروهای ضروری، و حتی تأمین آب و برق می‌باشد.
• تجهیزات اضطراری: ارسال تجهیزات دیالیز به مناطق بحرانی، استفاده از مراکز درمانی سیار، و همچنین ایجاد ذخایر تجهیزات برای استفاده در مواقع اضطراری می‌تواند از توقف درمان در بحران‌ها جلوگیری کند.
آموزش کادر درمانی برای مدیریت بحران‌ها
آموزش‌های ویژه برای کادر درمانی به‌ویژه در مناطق بحران‌زده، می‌تواند نقش بسزایی در کاهش عوارض ناشی از بحران‌ها داشته باشد. کادر درمانی باید قادر باشند تا بدون تجهیزات کامل، درمان‌ها را به‌طور مؤثر و ایمن انجام دهند.
• آموزش‌های خاص: پزشکان، پرستاران، و سایر اعضای کادر درمانی باید تحت آموزش‌های ویژه برای مدیریت بحران‌های طبیعی، جنگ و درگیری های نظامی قرار بگیرند.
راهکارهای بین‌المللی برای تضمین دسترسی به دیالیز در شرایط بحرانی
• تأمین تجهیزات جهانی:
سازمان‌های بین‌المللی باید برنامه‌هایی برای ارسال تجهیزات دیالیز به مناطق بحران‌زده داشته باشند.
• آموزش تیم‌های درمانی:
پرستاران و پزشکان باید برای مدیریت بحران‌ها آموزش‌های لازم را دریافت کنند.
• حمایت مالی بین‌المللی:
بودجه‌های امدادی باید شامل تأمین منابع مالی برای درمان کودکان دیالیزی باشد.
• توسعه زیرساخت‌های اضطراری:
ایجاد مراکز درمانی سیار و استفاده از فناوری‌های جدید می‌تواند در بحران‌ها مؤثر باشد.
نتیجه‌گیری
کودکان مبتلا به ESRD که نیازمند دیالیز هستند، در بحران‌های جهانی با تهدیدات جدی روبه‌رو هستند. به‌ویژه در شرایط بحرانی مانند بلایای طبیعی و جنگ‌ها، دسترسی به درمان‌های حیاتی برای آنها دشوار می‌شود. با این حال، از طریق استفاده از روش‌هایی همچون دیالیز صفاقی، تأمین منابع اضطراری، حمایت روانی، و آموزش کادر درمانی، می‌توان به بهبود شرایط این کودکان و کاهش ریسک‌های مرتبط با بحران‌ها کمک کرد. همکاری‌های بین‌المللی و برنامه‌های اضطراری می‌تواند نقشی حیاتی در نجات جان این بیماران ایفا کند.
منابع:
