HDF یا همودیافیلتراسیون روشی نوین در نارسایی کلیه

مقدمه:

درمان نارسایی کلیوی به کمک همودیافیلتراسیون (HDF) به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های جایگزین دیالیز در سال‌های اخیر معرفی شده است. این روش با ترکیبی از فیلتراسیون و دیالیز همزمان، به حذف موثرتر مواد زائد از خون بیمار کمک می‌کند و می‌تواند کیفیت زندگی بیماران دیالیزی را بهبود بخشد. در این مقاله به بررسی این روش نوین، کاربردها، مزایا و آمارهای مربوط به استفاده از آن در سطح جهان و ایران می‌پردازیم.

همودیافیلتراسیون (HDF) چیست؟

همودیافیلتراسیون (HDF) یک روش تصفیه خون است که ترکیبی از دیالیز و هموفیلتراسیون است. این روش از طریق ترکیب فیلتراسیون مواد زائد با استفاده از فشار مثبت و نفوذ حلال‌ها به کمک دیالیز، پاک‌سازی بهتری از مواد زائد را نسبت به روش‌های همودیالیز معمول فراهم می‌کند.

همودیافیلتراسیون (HDF) یک روش درمانی ترکیبی از همودیالیز و هموفیلتراسیون است. با توجه به ترکیب این دو روش درمانی، حذف مواد با وزن مولکولی کم و متوسط امکان پذیر است. حذف این مواد تنها با جایگزینی محلول الکترولیت فیزیولوژیک امکان پذیر است. به منظور بازیابی حجم متعادل، لازم است مایعات اضافه شده توسط دستگاه دیالیز مجدداً برداشته شود.در نتیجه این فرآیند، می توان سموم موجود در خون را به طور موثرتری حذف کرد.

تفاوت درمان HDF با سایر درمان های جایگزین:

در همودیافیلتراسیون ، انتشار و همرفت همزمان اتفاق می افتد. در انتشار، گرادیان غلظتی در اطراف ممبران بین پلاسما و محلول دیالیز ایجاد می شود و همزمان با آن انتقال به روش همرفت توسط فیلتراسیون در طول صافی های فلاکس به همراه عبور آب پلاسما به میزان بیشتر از مقدار اضافه وزنی که بین دو دیالیز افزایش یافته ، بدست می آید . تعادل مایعات بدن بیمار، بوسیله تزریق آهسته محلول استریل بعنوان جایگزین بطور مستقیم به داخل خون بیمار حفظ می شود. مایع جایگزین را می توان قبل از صافی (رقیق شدن خون قبل از صافی )، یا داخل آن (رقیق شدن نسبی خون) و یا بعد از صافی (رقیق شدن خون بعد از صافی ) وارد مدار کرد . کلیرانس مواد با وزن مولکولی متوسط و وزن مولکولی بزرگ حین همودیافیلتراسیون به مقدار قابل ملاحظه ای بیشتر از همودیالیز با صافی های فلاکس انجام می گیرد .

در همودیافیلتراسیون، علاوه بر انتشار از اصل انتقال مواد برای حذف مایعات اضافی و مواد زائد از بدن مورد استفاده قرار می گیرد. درطول هموفیلتراسیون، دستگاه دیالیز می تواند آب بیشتری را درمقایسه با همودیالیز استاندارد از بدن حذف کند اما این از دست دادن مایع، به همان اندازه یا کم تر، به وسیله یک محلول الکترولیت جایگزین می شود. به منظور دستیابی به مزایای کامل درمان HDF، میزان تبادل آب باید بصورت حداکثر انجام شود. این کار به یک رویکرد درمانی جدید نیاز دارد که High volume HDF نامیده می شود.

High Volume HDF، با اثرات مثبت متعدد آن بر عوامل خطرزای قلبی - عروقی مرتبط با دیالیز، درحال حاضر به عنوان موثرترین روش دیالیز که به عملکرد فیزیولوژیکی کلیه طبیعی نزدیک است، شناخته می شود. در عین حال، یک روش درمانی قابل تحمل تر و راحت تر است. حجم کل اولترافیلتر شده در HDF مجموع مایعی است که در طول درمان به منظور اصلاح اضافه مایعات خارج سلولی به اضافه حجم مایع جایگزین یا جایگزینی که در طول درمان به منظور افزایش همرفت تزریق می شود، حذف می شود.

مدت زمان، روش انجام فرآیند HDF:

در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی، برنامه های درمانی متداول HDF بر اساس سه جلسه دیالیز در هفته و هر جلسه 4 ساعته (12 ساعت در هفته) است. برای بدست آوردن مزایای کامل از درمان HDF، حجم کل اولترافیلتر شده در حالت پس از رقیق سازی، باید به 20-24 لیتر در هر جلسه (90-85 میلی لیتر در ساعت) در نظر گرفته شود. برای دستیابی به میزان همرفت مایعات جایگزین، در حالت پیش رقیق سازی، حجم اولترافیلتراسیون هدف در 2 ضرب شده و در حالت رقیق سازی در روش Mixed، حجم اولترافیلتراسیون در 1.3 ضرب می شود.

مزایای HDFدر مقایسه با سایر روش‌ها:

• کاهش قابل توجه افت فشارخون: که بدلیل اثر مفید تعادل حرارتی منفی (بدلیل تزریق مایع جایگزین نسبتا خنک)، غلظت بالای سدیم مایع جایگزین و یا حذف واسطه های وازودیلاتور نسبت داده می شوند.

• حفظ طولانی تر و بهتر عملکرد باقی مانده کلیه: که بدلیل کاهش التهاب و جلوگیری از حملات ایسکمیک کلیوی ناشی از افت فشار خون حین دیالیز است.

• کاهش واکنش های التهابی: با کاهش مدیاتورهای التهابی مانند لپتین و سایتوکین ها، واکنش های التهابی کاهش می یابد.

• بهبود آنمی و مصرف اریتروپویتین: حذف بهتر مواد مهار کننده اریتروپویتین و کاهش التهاب، منجر به بهبود آنمی بیمار می شود.

• بهبود تغذیه و بهبود اشتها

• بهبود دیس لیپیدمی

• کاهش آمیلوئیدوز وابسته به بتا 2 میکروگلوبولین

• کاهش مرگ و میر ناشی از تمامی علل به ویژه مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی - عروقی

کاربرد HDF در جهان و ایران

طبق آمارهای جهانی، استفاده از HDF در کشورهای توسعه‌یافته در حال افزایش است. به عنوان مثال، در اروپا حدود 40% از بیماران دیالیزی از این روش بهره‌مند می‌شوند. در ایران نیز، هر ساله تعداد بیشتری از مراکز درمانی به تجهیز سیستم‌های HDF پرداخته و بیماران بیشتری از این روش بهره‌مند می‌شوند.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

هرچند HDF مزایای بسیاری دارد، اما هزینه‌های بالاتر و نیاز به تجهیزات پیشرفته از جمله چالش‌های اصلی برای اجرای گسترده این روش در کشورهای در حال توسعه و ایران است. خوشبختانه در روزهای اخیر تعداد دستگاه های این روش درمانی در کشور رو به افزایش است.

آمار و ارقام:

• جهانی: طبق گزارش‌های انجمن نفرولوژی اروپا (ERA-EDTA)، در کشورهای اروپایی بیش از 50% از بیماران دیالیزی از HDF استفاده می‌کنند و این روش به‌عنوان استانداردی جدید در دیالیز شناخته شده است.

• ایران: در ایران، درصد بیمارانی که به HDF دسترسی دارند، در حال افزایش است. در سال 1402، تعداد مراکز درمانی مجهز به سیستم HDF در کشور بیش از 30 مرکز گزارش شده است.

موارد مهم در انجام فرآیند HDF:

• در روش درمانی HDF، از صافی High Flux استفاده کنید.

• از بلادلاین مختص HDF برای هدفی غیر از همودیافیلتراسیون استفاده نشود.

• بلادلاین مختص HDF که در ایران طراحی و تولید شده است، دارای Safe Line است و فقط مناسب دستگاه BBraun dialog+ HD online طراحی و ساخته شده است.

نرم افزار دیاسیس و درمان HDF:

نرم‌افزار دیاسیس (Diasys) نقش مهمی در بهبود و مدیریت دقیق‌تر درمان‌های همودیافیلتراسیون (HDF) دارد. این نرم‌افزار به عنوان یک سیستم جامع برای کنترل و مانیتورینگ فرآیند دیالیز به ویژه HDF طراحی شده و به ارائه‌دهندگان خدمات درمانی و پزشکان کمک می‌کند تا اطلاعات بیمار را به دقت بررسی و تصمیم‌گیری‌های بهتری برای درمان بگیرند.

نقش‌های کلیدی نرم‌افزار دیاسیس در درمان HDF:

1.مانیتورینگ و کنترل دقیق: نرم‌افزار دیاسیس امکان مانیتورینگ مداوم پارامترهای حیاتی بیمار و تنظیمات دستگاه HDF را فراهم می‌کند. این داده‌ها به پزشکان اجازه می‌دهد تا به صورت دقیق از وضعیت بیمار مطلع شوند و بهینه‌ترین تنظیمات و مدالیته را برای درمان انتخاب کنند.

2.مدیریت دوز داروها و مواد: با کمک دیاسیس، میزان دقیق دوز داروهای مرتبط با HDF مانند هپارین، تنظیم شده و کنترل می‌شود. این نرم‌افزار به پزشکان کمک می‌کند تا خطاهای احتمالی در دوز دارو را کاهش داده و ایمنی بیمار را تضمین کنند.

3.تحلیل داده‌ها و بهبود نتایج درمانی: دیاسیس توانایی تحلیل داده‌های بیمار را دارد و با تحلیل‌های پیشرفته می‌تواند به پزشکان در تشخیص مشکلات و انتخاب بهترین روش درمانی کمک کند. همچنین به تیم درمانی امکان می‌دهد تا به راحتی تاریخچه درمان بیمار را پیگیری و روند بهبود را ارزیابی کنند.

4.کاهش خطرات: یکی از مهم‌ترین مزایای نرم‌افزار دیاسیس این است که از طریق مانیتورینگ لحظه‌به‌لحظه، می‌تواند خطرات احتمالی مانند افت فشار خون یا مشکلات دیگری که ممکن است در حین درمان HDF رخ دهد، شناسایی کند و اقدامات پیشگیرانه لازم را پیشنهاد دهد.

5.ارتباط بین بیمارستان و مراکز دیالیز: نرم‌افزار دیاسیس با ایجاد ارتباط مداوم بین تیم پزشکی بیمار و مراکز دیالیز، اطلاعات را به‌صورت لحظه‌ای منتقل می‌کند و از این طریق به بهبود هماهنگی‌ها و ارائه خدمات درمانی بهتر کمک می‌کند.

نرم‌افزار دیاسیس به پزشکان و پرستاران این امکان را می‌دهد تا فرآیند HDF را به صورت هوشمند و با کمترین میزان خطا مدیریت کنند و با استفاده از داده‌های دقیق و لحظه‌ای، کیفیت درمان و زندگی بیماران را بهبود بخشند.

منبع:

Handbook of Dialysis

www.bbraun.com