ویروس HMPV : آیا یک تهدید جدید برای سلامت عمومی در راه است؟

ویروس متاپنوموویروس انسانی یا HMPV چیست؟

ویروس متاپنوموویروس انسانی Human Metapneumovirus یا HMPV یکی از ویروس‌های تنفسی است که اخیراً مورد توجه رسانه‌ها و جامعه پزشکی قرار گرفته است. این ویروس که نخستین بار در سال ۲۰۰۱ شناسایی شد، قادر است عفونت‌های تنفسی خفیف تا شدید ایجاد کند و به‌ویژه در فصل زمستان و اوایل بهار شیوع بیشتری دارد. با افزایش موارد ابتلا در برخی کشورها، درک بهتر از این ویروس و راه‌های پیشگیری از آن می‌تواند به کاهش نگرانی‌ها و مدیریت بهتر شیوع کمک کند.

تاریخچه و ویژگی‌های ویروسHMPV:

HMPV به خانواده پارامیکسوویروس‌ها تعلق دارد و از نظر ژنتیکی به ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) نزدیک است. این ویروس در سال ۲۰۰۱ توسط دانشمندان هلندی کشف شد و تحقیقات نشان داد که HMPV احتمالاً چندین دهه پیش از این نیز وجود داشته است. این ویروس عمدتاً بر دستگاه تنفسی تأثیر می‌گذارد و می‌تواند در هر سنی بیماری ایجاد کند، اما گروه‌هایی مانند کودکان زیر پنج سال، افراد مسن و بیماران دارای سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض خطر هستند.

اپیدمیولوژی ویروسHMPV:

ویروس متاپنوموویروس انسانی (HMPV) از عوامل بیماری‌زای دستگاه تنفسی است که در سراسر جهان شیوع دارد. مطالعات نشان داده‌اند که:

• شیوع جهانی HMPV: در کودکان زیر ۵ سال، بزرگسالان مسن، و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، شایع‌تر است. در برخی مطالعات، این ویروس مسئول 5-10% درصد از موارد عفونت‌های تنفسی تحتانی است.

• فصل شیوع: این ویروس عمدتاً در اواخر زمستان و اوایل بهار شیوع بیشتری دارد که مشابه الگوهای فصلی ویروس RSV و آنفلوانزاست.

• گروه‌های پرخطر: کودکان زیر ۲ سال و افراد مسن بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های شدید قرار دارند، همچنین، افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن قلبی، ریوی یا نقص ایمنی خطر بیشتری برای ابتلا به موارد شدید HMPV دارند.

نحوه تشخیص بیماری:

تشخیص HMPV به دلیل شباهت علائم با سایر ویروس‌های تنفسی مانند RSV و آنفلوانزا چالش‌برانگیز است. روش‌های رایج تشخیص عبارتند از:

تست PCR:

روش استاندارد طلایی برای تشخیص HMPV است. این تست می‌تواند RNA ویروس را از نمونه‌های تنفسی مانند سواب نازوفارنژیال شناسایی کند.

کشت ویروس:

اگرچه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، کشت ویروس می‌تواند HMPV را در آزمایشگاه شناسایی کند.

تست‌های سرولوژیک:

اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌های خاص علیه HMPV در خون نیز می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشد، اما برای تشخیص سریع مناسب نیست.

تصویربرداری:

در موارد شدید (مانندپنومونی یا ذات‌الریه) ممکن است از رادیوگرافی یا سی‌تی‌اسکن قفسه سینه برای ارزیابی شدت عفونت استفاده شود.

زمان انتشار و گسترش بیماری:

HMPV از طریق تماس نزدیک با افراد آلوده و از طریق قطرات تنفسی منتقل می‌شود.

• دوره کمون: معمولاً ۳ تا ۶ روز است.

• مدت انتشار ویروس: افراد مبتلا ممکن است ۱ تا ۲ هفته پس از شروع علائم ویروس را به دیگران منتقل کنند.

• عوامل گسترش: شلوغی، تهویه ضعیف، و تماس نزدیک در خانواده‌ها یا مهد کودک احتمال گسترش را افزایش می‌دهد.

علائم و نشانه‌های ویروس متاپنوموویروس:

علائم متاپنوموویروس انسانی مشابه سایر عفونت‌های ویروسی تنفسی است. این علائم شامل:

• سرفه: یکی از شایع‌ترین علائم HMPV است که می‌تواند خفیف یا شدید باشد.

• تب: معمولاً خفیف است اما در برخی موارد می‌تواند بالا باشد.

• گرفتگی یا آبریزش بینی: از علائم اولیه ابتلا به ویروس است.

• تنگی نفس:که به‌ویژه در افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای تنفسی، دیده می شود.

• گلودرد: در مواردی که عفونت دستگاه تنفس فوقانی را درگیر می‌کند.

در موارد شدیدتر، این ویروس می‌تواند به ذات‌الریه یا برونشیت منجر شود و حتی نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.

درمان و مدیریت بیماری HMPV:

درمان HMPV بیشتر درمان حمایتی است و شامل استراحت، مصرف مایعات، استفاده از داروهای کاهنده تب و بخور گرم می‌شود. در موارد شدید که بیمار دچار تنگی نفس یا ذات‌الریه می‌شود، بستری در بیمارستان و دریافت اکسیژن ممکن است ضروری باشد.در حال حاضر، هیچ درمان ضدویروسی خاصی برای HMPV وجود ندارد. درمان حمایتی شامل موارد زیر است:

درمان خانگی:

o استراحت کافی

o مصرف مایعات فراوان برای جلوگیری از کم‌آبی

o استفاده از دستگاه بخور برای کاهش خشکی گلو و بینی

دارودرمانی:

o تب‌برها و ضدالتهاب‌ها: مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش تب و درد

o داروهای ضداحتقان: برای کاهش علائم گرفتگی بینی

بستری در بیمارستان

در موارد شدید، بیماران ممکن است نیاز به اقدامات زیر داشته باشند:

o تجویز اکسیژن

o مدیریت عفونت‌های ثانویه

o تهویه مکانیکی در صورت نارسایی تنفسی

آزمایش‌های بالینی

مطالعات در حال بررسی داروهای ضدویروسی و واکسن‌های بالقوه برای HMPV هستند، اما هنوز هیچ محصولی به بازار عرضه نشده است.

شیوع اخیر در جهان:

در اواخر سال ۲۰۲۴، گزارش‌هایی از شیوع HMPV در برخی کشورها از جمله چین، هند و مالزی منتشر شد. در چین، این ویروس بیشتر کودکان زیر ۱۴ سال را تحت تأثیر قرار داده است. براساس آمار رسمی، نرخ بستری بیماران مبتلا به عفونت‌های تنفسی در این کشور حدود ۳۰% افزایش یافته است. در مالزی نیز موارد ثبت‌شده HMPV در سال ۲۰۲۴ به ۳۲۷ مورد رسید که نسبت به سال گذشته ۴۵% رشد داشته است.

وضعیت در ویروس HMPV در ایران:

در ایران، آمار دقیقی از شیوع HMPV در دست نیست، اما متخصصان به افزایش موارد عفونت‌های تنفسی در فصل زمستان اشاره کرده‌اند. با توجه به شباهت علائم این ویروس با آنفلوانزا و RSV، بسیاری از موارد ممکن است تشخیص داده نشوند. با این حال، آگاهی عمومی درباره این ویروس در حال افزایش است.

مقایسه با سایر ویروس‌های تنفسی:

HMPV از نظر علائم و تأثیرات مشابه RSV یا ویروس سنسیشیال تنفسی است، اما تفاوت‌های کلیدی نیز وجود دارد. به‌عنوان مثال،RSV بیشتر در نوزادان زیر شش ماه شایع است، در حالی که HMPV معمولاً در کودکان ۶ تا ۱۲ ماهه علائم شدیدتری ایجاد می‌کند. همچنین HMPV کمتر از RSV منجر به اپیدمی‌های گسترده می‌شود.

روش‌های پیشگیری از ویروس متاپنوموویروس:

با وجود اینکه هیچ واکسن یا درمان ضدویروسی خاصی برای HMPV وجود ندارد، رعایت نکات بهداشتی می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا ایفا کند:

1.شستشوی مرتب دست‌ها: با آب و صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه

2.استفاده از ماسک: بویژه در فصول سرد سال و در مکان‌های شلوغ

3.جلوگیری از تماس نزدیک با افراد بیمار: این اقدام می‌تواند انتقال ویروس را کاهش دهد.

4.ضدعفونی سطوح: به‌ویژه سطوحی که به‌طور مکرر لمس می‌شوند.

آمار و تحقیقات جدید در این زمینه گویای چیست؟

براساس آمار جهانی، HMPV مسئول 5-10% درصد از بستری‌های ناشی از عفونت‌های تنفسی در کودکان است. در یک مطالعه در اروپا، مشخص شد که این ویروس سالانه منجر به ۲۰۰ هزار بستری در کودکان زیر ۵ سال می‌شود. در ایران، نیاز به تحقیقات بیشتر برای بررسی شیوع و تأثیرات این ویروس احساس می‌شود.

نتیجه‌گیری:

HMPV اگرچه یک ویروس جدید نیست، اما شیوع آن در برخی کشورها نشان‌دهنده اهمیت توجه به این عامل بیماری‌زا است. با افزایش آگاهی عمومی، رعایت نکات بهداشتی و انجام تحقیقات بیشتر، می‌توان از شیوع گسترده‌تر این ویروس جلوگیری کرد. همکاری بین‌المللی در حوزه بهداشت و درمان می‌تواند به مدیریت بهتر این ویروس و کاهش اثرات آن کمک کند. با توجه به شیوع اخیر HMPV در برخی کشورها، به‌ویژه چین، آگاهی از علائم، روش‌های پیشگیری و توجه به توصیه‌های بهداشتی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا کمک کند. اگرچه این ویروس جدید نیست و احتمال وقوع یک همه‌گیری گسترده اندک است، اما به نظر می رسد که رعایت نکات بهداشتی همچنان بهترین راهکار برای مقابله با آن است.

منابع:

cdc

pubmed

ScienceDirect

isna

Google Scholar