از تهدیدهای کلامی تا حملات فیزیکی،حقیقت تلخ خشونت علیه تیم درمان

مقدمه:

خشونت در محیط کار و به صورت خاص در بخش اورژانس یک معضل قابل پیشگیری است و زمانی می توان توقع درمان بهینه بیمار را داشت که بیمار، پرسنل بخش اورژانس و بقیه افراد حاضر در اورژانس از این مشکل در امان باشند. در راستای انجام این مهم، پیگیری بسیار زیادی برای وضع قوانین محکم و سختگیرانه در خصوص افرادی که مسبب خشونت در اورژانس می شوند، انجام شده است. با این توضیح که هیچ خشونتی در اورژانس قابل قبول نیست. به نظر می رسد نسبت به جمعیت و بیماران مراجعه کننده به اورژانس، این آمار در کشور ما بالاتر است.

انجمن پزشکی جهانی اخیرا خشونت علیه کادر درمان را «یک وضعیت اضطراری بین المللی که پایه های سیستم های بهداشتی را تضعیف می کند و بشدت بر سلامت بیمار تاثیر می گذارد» تعریف کرده است.

نتایج تحقیقات منتشر شده شیوع بالایی از خشونت در محل کار علیه پرستاران و پزشکان را نشان داده و روشن کرده است که خشونت شغلی در مراکز درمانی غیرمعمول نیست. در یکی از این پژوهش ها، نتایج نشان داده است که به طور کلی، 61.9% از پرسنل درمان در معرض هر نوع خشونت در محل کار قرار دارند که از این آمار، 42.5% در معرض خشونت غیرفیزیکی بوده و 24.4% خشونت فیزیکی را تجربه کرده اند. آمار شیوع خشونت علیه کادر درمان بویژه در کشورهای آسیایی و امریکای شمالی، در بخش های روانپزشکی و اورژانس و در میان پرستاران و پزشکان بسیار بالا عنوان شده است.

پیامدهای خشونت علیه کادر درمان:

تحقیقات نشان می دهد که پیامدهای خشونت علیه کادر درمان می تواند بسیار جدی باشد؛ ازجمله مرگ یا آسیب های تهدیدکننده زندگی، کاهش علاقه به کار، نارضایتی شغلی، روزهای مرخصی بیشتر، اختلال در عملکرد، افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه و کاهش ارزش های اخلاقی. خشونت علیه کادر درمان، همچنین موجب افزایش تمرینات دفاعی درمیان پرستاران و پزشکان شده است. خشونت در محل کار مستقیما با فرسودگی شغلی، ایمنی کمتر بیمار و عوارض جانبی بیشتر مرتبط است.

بخش های پرخطر در خشونت علیه کادر درمان:

بخش های اورژانس، بخش های بهداشت روان، کلینیک های مواد مخدر و الکل و خدمات آمبولانس در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

مطالعه انجام شده در ایران:

این تحقیق روی 152نفراز پرسنل شاغل پرستاری بیمارستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی زاهدان انجام شد و که نتایج ذیل حاصل شد:

علل خشونت در اورژانس:

• ازدحام (بیماران و همراهان) در اورژانس

• افزایش ماندگاری و انتظار بیماران بخش اورژانس

• کمبود پرسنل پزشکی و پرستاری

• کم تجربه بودن و جوان بودن پرسنل اورژانس (وجود پرستاران طرحی و اینترن ها که کمترین تجربه شغلی و اجتماعی را دارند)

• تاثیر مسایل اجتماعی- اقتصادی و سیاسی روی جامعه و افزایش اضطراب و کاهش آرامش روانی جامعه

• عوامل منطقه ای و قومیتی

• ارجاع نابجای بیماران به بخش اورژانس

• نقص موجود در قوانین و نظارت و اجرای قوانین در مورد افراد خاطی

• عدم وجود برنامه های مداوم برای آموزش پرسنل اورژانس برای کنترل و پیشگیری خشونت

• خستگی و فشار بالای کاری پرسنل اورژانس

• کم بودن دریافتی پرسنل اورژانس و عدم تامین مالی آنها

بررسی ها و مطالعات زیادی در خصوص حفاظت از خشونت در بخش اورژانس انجام شده که نتایج آماری جالبی نیز داشته است:

• بیشتر افراد شاغل در اورژانس خشونت را بیش از یک بار تجربه کرده اند.

• میزان خشونت در پرسنل با سنین، سنوات کاری و میزان تحصیلات کمتر بیشتر رخ داده است.

• بروز خشونت در جنس مذکر بیشتر بوده و در ساعات عصر و شب و روزهای غیرتعطیل بیشتر خشونت گزارش شده است.

• همراهان بیماران ترومایی و بیماران غیرترومایی بیشترین خشونت را از خود نشان داده اند و مشاهده شده است که بیماران ترومایی حاصل نزاع و ضرب و جرح بیش از بیماران ترومایی عادی و بیماران غیرترومایی روانپزشکی و مسمومیت بیش از بیماران غیرترومایی داخلی مستعد خشونت بوده اند.

• سوء رفتار کلامی رتبه اول، تهدید رتبه دوم و ضرب و جرح رتبه سوم الگوی خشونت ها را به خود اختصاص داده اند.

در کشور ما هم سال هاست قوانین مشخصی در خصوص برخورد با کسانی که ایجاد خشونت به خصوص با پرسنل درمانی و به ویژه بخش اورژانس بیمارستان می کنند وضع شده است. ولی سوال این است که چقدر این قوانین اجرا شده و از آن مهمتر اینکه این قوانین چه مقدار بازدارنده بوده است. قطعا بحث آموزش به پرسنل درمانی و کارکنان بخش اورژانس در نحوه برخورد با بیماران آماده خشونت بسیار حائز اهمیت است که متاسفانه مغفول مانده است. رسیدگی مناسب به بخش اورژانس بیمارستان ها چه به لحاظ فضای فیزیکی و چه به لحاظ امکانات و تجهیزات نکته مهم دیگری است که در حفاظت از خشونت در بخش اورژانس تاثیر مشخصی خواهد داشت.

استفاده از پرسنل نگهبانی و امنیتی مناسب و کارآمد جهت پیشگیری و کنترل این شرایط در بخش اورژانس لازم است. آموزش عمومی در سطح جامعه هم به لحاظ یادگیری مناسب از استاندارهای بخش اورژانس (مثلا اینکه متوسط زمان ویزیت بیماران در بخش اورژانس در بهترین مراکز دنیا نیز حدود 2 ساعت است!!) و هم به لحاظ درک شرایط حساس اورژانس و لزوم تمرکز و داشتن فکری آرام و آزاد برای درمان مناسب بیماران در پرسنل بخش اورژانس، بسیار مهم و ضروری است.

قربانیان خشونت در مراکز درمانی و بیمارستان ها چه کسانی هستند؟

اگرچه پرستاران اغلب بیشترین خشونت را که شامل آزار کلامی، رفتار تهدیدآمیز و تهاجم فیزیکی می‌شود، دریافت می‌کنند، پزشکان به‌ویژه جراحان نیز به طور فزاینده‌ای به هدف تبدیل شده‌اند. این رفتار می تواند از جانب بیماران، ملاقات کنندگان و حتی سایر همکاران باشد.

بر اساس گزارش ها، کارکنان مراکز درمانی و بیمارستانها پنج برابر بیشتر از کارکنان سایر صنایع در معرض خشونت در محل کار قرار دارند و 73% از آسیب ها و بیماری های غیرکشنده محل کار ناشی از خشونت را تشکیل می دهند. در طول شیوع کووید-19 شاهد افزایش حوادث خشونت آمیز بودیم.

کارکنان شاغل در بیمارستانها و تیم درمان، اغلب هدف بیماران خشمگینی هستند که با نیت خشونت آمیز وارد بیمارستان به ویژه در بخش های اورژانس و مراکز تروما می شوند. این حملات اغلب توسط بیماران ناراضی یا افرادی که از مواردی در خصوص سیستم مراقبت های بهداشتی و درمانی ناراضی هستند، اعمال می شود. از آنجایی که حوادث خشونت آمیز معمولا کمتر گزارش می شوند، ممکن است مشکل بسیار بدتر از آنچه آمارها و اطلاعات نشان می دهد، باشد. معمولا خشونت در محل کار کادر درمان گزارش نمی شود، زیرا آنان احساس می کنند که هیچ سیستم موثری وجود ندارد که تلاش برای گزارش دادن آن ارزشمند باشد و اغلب انتظار ندارند گزارش آنها پیگیری شده و یا کاری در مورد آن انجام شود.

آمارها و داده ها از سال 2019 نشان می دهد که 85% از پزشکان اورژانس فکر می کنند که در 5 سال گذشته خشونت برعلیه آنان، افزایش کلی داشته است و 91% گزارش کرده اند که این افزایش را شاهد بوده اند و در سال های اخیر قربانی خشونت شده اند. یک نظرسنجی سراسری در سال 2024 که توسط National Nurses United انجام شد، نشان داد که در سال 2023، 81.6٪ از پرستاران حداقل یک نوع حادثه خشونت در محل کار را تجربه کرده اند و نزدیک به نیمی از آنها شاهد افزایش میزان خشونت بوده اند.

تاثیر خشونت بر سلامت کادر درمان:

گذشته از تأثیر مستقیم جسمی و روانی این رفتار، افزایش خشونت منجر به افزایش استرس، فرسودگی شغلی، نارضایتی شغلی و ترک کار در پرستاران و حتی جراحان شده است. خشونت در بیمارستان منجر به ترک کار بیش از %26 درصد از کارکنان شده است.

از هر 10 پرستار ، 6 نفر اظهار می دارندکه محل کار، شغل یا حرفه خود را تغییر داده یا ترک کار کرده اند یا به دلیل خشونت در محل کار قصد انجام یکی از این کارها را داشته و به یکی از این موارد اندیشیده اند. افزایش جابجایی کادر درمان منجر به کمبود نیرو در مراکز پزشکی و درمانی و منجر به اختلال در مراقبت از بیمار، افزایش غیبت و جابجایی بیشتر در بین کارکنان شده است. فرسودگی شغلی برای بیمارستان ها بسیار گران تمام می شود، به خصوص اگر پرستاران و پزشکان ماهر خود را از دست بدهند.

برونسپاری مراقبت های درمانی و بهداشتی به برخی از پیمانکاران منابع مالی را کاهش داده و منجر به شلوغی بیمارستان ها، زمان انتظار طولانی برای بیماران، کاهش نیروی انسانی شده است. حال اگر خشونت بر علیه تیم درمان به خصوص نگرش خشونت آمیز و فزاینده بیماران نسبت به ارائه دهندگان خدمت را به این سناریو اضافه کنید، این امکان وجود دارد که پیوند و اعتماد بین کارکنان و بیماران را تضعیف یا مخدوش کند.

راهکارهای پیشگیری و کاهش خشونت علیه کادر درمان:

به طور کلی، بهترین راه برای مبارزه با افزایش خشونت علیه کارکنان درمان و سلامت این است که کارفرمایان احتیاط لازم را انجام دهند. یکی از بهترین حمایت‌هایی که کارفرمایان می‌توانند به کارکنان خود ارائه دهند، ایجاد سیاست تحمل صفر در قبال خشونت در محل کار است که همه افراد داخل مرکز را تحت پوشش قرار دهد. اما بسیار مهم است که اطمینان حاصل شود که همه کارکنان سلامت این سیاست را می‌دانند و درک می‌کنند که همه گزارشات خشونت در محل کار به سرعت بررسی و اصلاح خواهند شد.

مهمترین این راهکارها شامل موارد زیر است:

• ایجاد سیستم نگهبانی و ایمنی - امنیتی مناسب بر اساس شرایط خاص هر بیمارستان شامل: پرسنل نگهبانی کافی، آموزش مناسب پرسنل، موانع فیزیکی، وسایل مراقبتی و موارد مشابه

• بررسی منظم نحوه صحیح عملکرد سیستم امنیتی اورژانس

• هماهنگی لازم سیستم امنیتی بیمارستان با مسئولین امنیتی

• تدوین پروتکل های مناسب برای مواقع رخداد خشونت برای ایجاد ایمنی مناسب برای بیماران، همراهان و پرسنل بخش اورژانس

• آموزش مناسب پرسنل برای درک مناسب احتمال رخداد خشونت

• یادگیری تکنیک های مناسب برای جلوگیری از خشونت ها

• انجام مداخلات غیر خشن و لزوم درخواست کمک

• تدوین سیاست تشویق و اجبار پرسنل به گزارش خشونت و ضرب و شتم بدون ترس از اخراج و یا هر اتفاق بد کاری دیگر

• تشریح سیاست تحمل صفر برای کارکنان، بیماران و همراهان

اجرای استانداردهای جدید و بازنگری شده پیشگیری از خشونت در محل کار شامل:

ارزیابی محل کار:

بیمارستان ها باید تجزیه و تحلیل سالانه محل کار مربوط به برنامه پیشگیری از خشونت در محل کار خود را انجام دهند و سپس برای کاهش یا حل خطرات ایمنی و امنیت خشونت در محل کار اقدام کنند. این موارد ممکن است شامل تقویت اقدامات امنیتی مانند طراحی مجدد ساختار بیمارستان، افزایش امنیت، اجرای سیستم‌های هشدار و سخت‌تر کردن دسترسی بیماران و همراهان باشد.

نظارت:

بیمارستان ها باید به طور مستمر خطرات محیط کار مانند حوادث ایمنی و امنیتی، از جمله موارد مربوط به خشونت در محل کار را نظارت، گزارش و بررسی کنند.

آموزش و آموزش:

بیمارستان ها باید آموزش و منابعی را برای رسیدگی به پیشگیری، شناسایی، پاسخ و گزارش خشونت در محل کار، از جمله آموزش در زمینه تنش زدایی، مهارت های مداخله غیر فیزیکی و فیزیکی و واکنش به حوادث اضطراری را فراهم کنند.

برنامه و طرح‌های واکنش:

برنامه‌های واکنش بیمارستان باید سیاست‌ها و رویه‌هایی را برای پیشگیری و پاسخ به خشونت در محل کار، تحلیل رویدادها و حوادث و ارائه پیگیری و حمایت از قربانیان و شاهدان آسیب‌دیده را مشخص کند. یکی دیگر از تاکتیک‌های جلوگیری از خشونت در کادر درمان افزایش مجازات‌ها برای مجرمین است. قوانین و جریمه های سنگین می توانند حداقل تا حدی مجازات‌هایی را برای حمله به کارکنان تعیین کنند.

نتیجه‌گیری:

خشونت علیه پرستاران، پزشکان و سایر اعضای تیم درمان، نه‌تنها یک مسئله فردی بلکه بحرانی اجتماعی است که می‌تواند بر کارایی سیستم سلامت و کیفیت خدمات درمانی تأثیر مستقیم بگذارد. با افزایش حجم کاری و فشارهای روحی بر کارکنان درمانی، خشونت به عنوان یک تهدید جدی برای امنیت شغلی و روانی آنان محسوب می‌شود. این پدیده، علاوه بر ایجاد محیطی استرس‌زا برای کادر درمان، پیامدهای مخربی برای بیماران نیز به همراه دارد؛ زیرا کاهش امنیت و اعتماد در محیط‌های درمانی، ارائه خدمات با کیفیت را به خطر می‌اندازد. بنابراین، مقابله با خشونت در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی باید به یک اولویت جهانی تبدیل شود.

با استفاده از آموزش‌های مؤثر، فرهنگ‌سازی عمومی و ایجاد سیاست‌های حفاظتی در محیط کار، می‌توان به تدریج خشونت را کاهش داد و محیط‌های درمانی امن‌تر و پربازده‌تری برای کارکنان و بیماران فراهم کرد. همزمان، ایجاد کانال‌های حمایتی و درمانی برای پرستاران و پزشکانی که قربانی خشونت شده‌اند، به بهبود سلامت روانی و بازگشت آنان به محیط کاری کمک خواهد کرد.

پیشنهاد پایانی:

جامعه، دولت‌ها و نهادهای درمانی باید همگام با یکدیگر اقدام کنند تا امنیت و آرامش کادر درمان به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین عناصر سیستم سلامت تضمین شود. پیشگیری از خشونت در بیمارستان‌ها، نه‌تنها یک وظیفه اخلاقی بلکه یک نیاز حیاتی برای توسعه پایدار سلامت عمومی است.

منابع:

facs

civilica

magiran