چگونه یوگا و مدیتیشن استرس را در بیماران دیالیز کاهش می دهد؟
مقدمه:
بیماری نارسایی کلیوی و دیالیز می‌توانند به شدت کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهند و باعث ایجاد استرس و اضطراب مزمن در بیماران شوند. بیمارانی که تحت دیالیز قرار می‌گیرند، به دلیل مواجهه مستمر با فرآیندهای درمانی طولانی و خسته‌کننده، نیازمند روش‌هایی برای مدیریت استرس و بهبود وضعیت روحی و جسمی خود هستند. در این میان، تکنیک‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و ذهن‌آگاهی به عنوان ابزارهای اثربخش شناخته شده‌اند که می‌توانند به بیماران دیالیزی کمک کنند تا با کاهش استرس و بهبود سلامت روان خود، کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. ذهن‌آگاهی تمرینی برای زندگی در لحظه حال است که شامل پذیرش آگاهانه افکار و احساساتی می‌شود که در بدن شکل می‌گیرند. برخلاف تغییر یا فرار از مشکلات، ذهن‌آگاهی به آگاهی بدون قضاوت از زمان حال تأکید دارد.
ذهن‌آگاهی به معنای آگاهی و حضور در لحظه است، بدون آنکه تلاشی برای تغییر یا اصلاح آن داشته باشیم. مثال‌هایی مانند تماشای غروب آفتاب یا بازی با کودکان لحظاتی هستند که ما تمام حواس خود را به کار می‌گیریم و در آن لحظه غرق می‌شویم.
مزایای ذهن‌آگاهی
تحقیقات نشان داده‌اند که ذهن‌آگاهی می‌تواند به کاهش استرس، درد مزمن، خستگی، و حتی کمک به مدیریت شرایط پیچیده مانند دیابت و فشار خون بالا کمک کند. دو روش اصلی ذهن‌آگاهی که بیشتر مورد مطالعه قرار گرفته‌اند عبارت‌اند از:
1.کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی یا:
(MBSR) این روش به شکل یک دوره هشت هفته‌ای با تمرینات گروهی و خانگی برگزار می‌شود و به افراد کمک می‌کند که تمرکز بیشتری داشته باشند و اضطراب کمتری تجربه کنند.
2.درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی:
(MBCT) این روش ترکیبی از MBSR و درمان شناختی-رفتاری است که به کاهش افسردگی و افکار منفی در شرایط استرس‌زا کمک می‌کند.
این روش‌ها می‌توانند به مدیریت وسوسه‌های غذایی کمک کرده و به کاهش فشار خون و وزن نیز منجر شوند. همچنین ذهن‌آگاهی به افراد امکان می‌دهد تا استرس را بهتر مدیریت کنند و خلاقانه‌تر با چالش‌ها روبرو شوند.
ذهن‌آگاهی و بیماران کلیوی:
بیماری کلیوی، به‌ویژه دیالیز، می‌تواند فشار زیادی بر کیفیت زندگی بیماران وارد کند. ذهن‌آگاهی به بیماران کمک می‌کند که دلسوزی بیشتری نسبت به خود داشته باشند و از تغییرات مداوم و استرس‌های ناشی از بیماری با آرامش بیشتری عبور کنند.
چگونه از ذهن‌آگاهی استفاده کنیم؟
برای شروع تمرین ذهن‌آگاهی، دو رویکرد پیشنهاد می‌شود:
- تمرینات غیررسمی:
در لحظات روزمره مانند آشپزی یا پیاده‌روی، تمرکز خود را بر فعالیت‌های روزمره با تمام حواس خود قرار دهید.
- تمرین رسمی:
تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن اسکن بدن یا روش STOP (ایستادن، نفس کشیدن، مشاهده و ادامه) کمک می‌کنند تا آگاهی بهتری از بدن و احساسات خود پیدا کنید و استرس‌های روزمره را بهتر مدیریت کنید.
هرچند ذهن‌آگاهی ممکن است چالش‌هایی داشته باشد، اما با تمرین مداوم، فرد بهبود بیشتری در توانایی‌های خود در مدیریت استرس و تمرکز تجربه خواهید کرد.
مطالعات انجام شده درباره ذهن آگاهی در بیماران دیالیز:
پژوهش ها و مطالعات زیادی با هدف تعیین تأثیر رویکردهای آموزنده مبتنی بر ذهن آگاهی در بیماران همودیالیز با تمرکز بر کاهش استرس و مدیریت علائم انجام شده است. در یک پژوهش که به صورت مدل تجربی واقعی با گروه کنترل انجام شده، جامعه پژوهش شامل 160 بیمار همودیالیزی بود. نمونه پژوهش 120 بیمار همودیالیزی، 60 نفر در گروه آزمایش و 60 نفر در گروه کنترل تعیین شد. پس از اجرای پیش آزمون، برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی برای گروه آزمایش اعمال شده و مشخص شد که رویکردهای اطلاع‌رسانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی، استرس و اضطراب درک‌شده بیماران گروه آزمایش را کاهش، در حالی که سطح هوشیاری آگاهانه و مدیریت علائم را افزایش داده است.
بیمارانی که تحت همودیالیز قرار می گیرند، دچار افسردگی و خواب آلودگی در طول روز می شوند که به نظر می رسد، علائم اصلی تعیین کننده کیفیت زندگی باشد. مطالعه دیگر انجام شده نشان می دهد که بیماران تحت همودیالیز به طور مکرر از اضطراب و افسردگی رنج می برند که علائم آن تأثیرات نامطلوبی بر کیفیت زندگی بیماران دارد. بر اساس همین تحقیقات، اثرات مثبت زمانی حاصل می شود که علائم اضطراب و افسردگی در مراحل اولیه مشخص و درمان شوند.
بر اساس تحقیقات بیشترین علائمی که در بیماران همودیالیزی مشاهده می شود، خستگی یا بی حالی، کاهش میل جنسی، کاهش رضایت جنسی و خلق و خوی عصبی است، در حالی که کمترین علائم درد عضلانی و مشکل در ثابت نگه داشتن پاها است. در بیشتر مطالعات مشخص شد که شایع ترین علائم در بیماران همودیالیز، خستگی، کاهش انرژی، سردرد، دردهای استخوانی و مفاصل است.
ذهن آگاهی مفهومی است که با تمرکز بر لحظه حال مرتبط است که شامل مشاهدات و پذیرش بدون قضاوت در مورد تجربیات درونی و بیرونی است که افراد ممکن است با ماندن در لحظه حال، با ناراحتی عاطفی که همراه با افکارشان است کنار بیایند.
تمرینات تنفس آگاهانه:
-
در یک وضعیت راحت با ستون فقرات صاف بنشینید.
-
چشمان خود را آرام ببندید، می توانید چشمان خود را باز نگه دارید.
-
دست های شما آرام، نزدیک به بدن، کف دست ها رو به بالا یا پایین هستند.
-
به آرامی، نفس عمیق بکشید.
- توجه خود را به جریان و خروج نفس خود جلب کنید.
-
مسیر تنفس خود را در بدن دنبال کنید، به آرامی مراقب واکنش بینی، نای و ریه های خود باشید.
-
ممکن است حواس‌تان پرت شود، دوباره روی تنفس‌تان تمرکز کنید.
-
این کار را به مدت پنج دقیقه امتحان کنید، سپس توقف کنید و احساس خود را ارزیابی کنید.
تمرین گوش دادن با ذهن آگاهی
-
سکوت ذهنی فراتر از صحبت نکردن است، یک سکوت فعال است. می توانید یک روز را به این موضوع اختصاص دهید.
-
در طول سکوت فعال، می توانید غذا بخورید و کارهای روزانه خود را انجام دهید.
-
تماشای تلویزیون، گوش دادن به رادیو، برقراری تماس تلفنی و خواندن مطالب نوشته شده نباید در سکوت باشد.
-
در همین حال، توجه خود را به افکار و احساسات فعال معطوف کنید و آگاه باشید.
-
نگاه کنید چگونه کار خود را در سکوت انجام می دهید، آهسته یا سریع؟
-
آنچه را که در طول سکوت احساس کرده و یا فکر کردید را درک کنید.
تمرین دیدن با ذهن آگاهی
-
در یک وضعیت راحت با ستون فقرات صاف بنشینید.
-
چشمان خود را آرام ببندید، می توانید چشمان خود را باز نگه دارید.
-
به آرامی، عمیق نفس بکشید و نفس خود را دنبال کنید.
-
توجه خود را به بدن خود جلب کنید. درک کنید و بپذیرید که در حال حاضر چه احساسی در بدن خود دارید.
-
سپس توجه خود را روی صداهای اطراف متمرکز کنید.
-
فقط صداها را درک کنید، نیازی به معنا بخشیدن به آنها ندارید.
-
ممکن است حواس‌تان پرت شود، دوباره به سراغ صداها بروید.
-
تمرین را تمام کنید و چشمان خود را به آرامی باز کنید.
تمرین مشاهده ذهنی
-
برای این تمرین به یک برگ درخت و یا یک شی دیگر و 10 تا 15 دقیقه زمان نیاز دارید.
-
با تمام توجه خود به شی نگاه کنید و سعی کنید آن را کشف کنید.
-
شی را لمس کنید، رنگ، شکل، اندازه و هر جزئیات آن را بررسی کنید. خیلی دقیق و از فاصله کمی نگاه کرده و حتی آن را بو کنید.
-
ممکن است حواس‌تان پرت شود، سعی کنید مجددا ذهنتان را بازگردانید.
تمرین دادن و گرفتن
-
وقتی فردی را که دوست ندارید، می بینید یا به او فکر می کنید، روی بدن خود تمرکز کنید.
-
فقط نباید یک شخص باشد، می تواند خاطره ای باشد که شما را آزار می دهد یا نگرانی از آینده باشد.
-
اگر در بدن خود احساس تنش کردید، ابتدا به آن توجه کنید. سعی نکنید فوراً راه حلی پیدا کنید.
-
پس از تمرکز بر روی این مشکل، نفس بکشید، این مشکل را استنشاق کنید، با یک بازدم آرزوی خیر کنید.
-
این آرزوها ممکن است آرزوهایی مانند جملات زیر باشند: "آرزو دارم که در آرامش باشی، آرزو می کنم احساس سبکی داشته باشی، برایت آرزوی شفقت و مهربانی دارم، آرزو می کنم در امنیت کامل باشی."
تمرین خوردن آگاهانه
-
می توانید این تمرین را با هر چیزی که می خورید یا می نوشید، انجام دهید.
-
برای تمرین، یک وعده غذایی خاص (مانند صبحانه، ناهار) یا یک غذای خاص (مانند نان، شکلات) را انتخاب کنید.
-
بیایید این تمرین را با چای مثال بزنیم.
-
فقط چای بنوشید، فعالیت هایی مانند تماشای تلویزیون، صحبت کردن، مطالعه را محدود کنید.
-
به رنگ چای نگاه کنید، آن را بو کنید و متوجه شوید که چه بویی دارد.
-
شکرگزار باشید.
-
به این فکر کنید که چای کجا رشد می کند و چه مراحلی را طی می کند تا به فنجان برسد.
-
به این فکر کنید که چه کسی آن را برای شما فراهم کرده است، چه کسی آن را برای شما آماده کرده است و سپاسگزار باشید.
-
چشمانتان را ببندید و چایتان را بنوشید.
-
احساس، طعم و عطر چای را در دهان خود احساس کنید.
-
آن را بو کنید، آیا با آنچه که در ابتدا احساس کردید یکسان است یا متفاوت است؟
-
آن را به آرامی بنوشید و به آنچه که در حین عبور از گلویتان می شنوید، توجه کنید.
-
به آنچه هنگام بلعیدن احساس می کنید، توجه داشته باشید.
-
اینها را با هر جرعه تکرار کنید.
-
لبخند را فراموش نکنید.
نتیجه مطالعات:
در این تحقیق که به منظور تعیین تأثیر رویکردهای اطلاع‌رسانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی آگاهانه در بیماران همودیالیزی بر کاهش استرس و مدیریت علائم انجام شد، مشخص شد که رویکردهای ذهن‌آگاهی، استرس و اضطراب ناشی از دیالیز را در بیماران کاهش می‌دهد، در حالی که سطح هوشیاری آگاهانه و مدیریت علائم و عوارض را افزایش می دهد.
یوگا و تأثیر آن بر بیماران دیالیز
کاهش دردهای جسمی
یکی از اصلی‌ترین مزایای یوگا برای بیماران دیالیز، کاهش دردهای جسمی و تسهیل حرکت‌های روزمره است. بسیاری از بیماران دیالیزی به دلیل فرآیندهای طولانی درمان، با دردهای مزمن در مفاصل و ماهیچه‌ها روبرو می‌شوند. تمرینات یوگا با تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری بدن، می‌توانند به تسکین این دردها کمک کنند.
بهبود گردش خون
تمرینات یوگا همچنین به بهبود گردش خون و تقویت عملکرد قلب و ریه‌ها کمک می‌کنند. این موضوع برای بیماران دیالیزی بسیار مهم است، زیرا آنها به طور مرتب با مشکلات گردش خون مواجه می‌شوند که می‌تواند عوارض جانبی دیالیز را کاهش دهد.
کاهش اضطراب و استرس
یوگا با تمرکز بر تنفس عمیق و آرام، به کاهش استرس و اضطراب بیماران دیالیزی کمک می‌کند. استرس یکی از عوامل اصلی است که می‌تواند فرآیند درمانی این بیماران را مختل کند و به بدتر شدن وضعیت سلامت روانی آنها منجر شود.
تقویت ذهن و افزایش تمرکز
یوگا نه تنها بر جسم بلکه بر ذهن نیز تمرکز دارد. تمرینات تمرکز ذهنی در یوگا به بیماران دیالیز کمک می‌کند تا نگرانی‌ها و اضطراب‌های خود را کاهش داده و بر لحظه حال تمرکز کنند. این امر به بهبود کیفیت زندگی آنها کمک می‌کند.
مدیتیشن: آرامش ذهن و کنترل استرس
مدیتیشن یکی از قدیمی‌ترین روش‌های تمرکز ذهن است که به بیماران دیالیز کمک می‌کند تا در طول جلسات دیالیز و در بین دوره‌های درمانی، آرامش ذهنی خود را حفظ کنند. مدیتیشن به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کند و تأثیرات مثبت آن بر کاهش فشار خون و تنظیم ضربان قلب به اثبات رسیده است. همچنین این روش به بیماران کمک می‌کند تا با احساسات منفی خود بهتر مقابله کنند و نگرش مثبتی به درمان خود داشته باشند.
مدیتیشن و کنترل درد
بیماران دیالیز اغلب با دردهای جسمی و احساس ناخوشایند در زمان درمان مواجه می‌شوند. مدیتیشن با تقویت تمرکز ذهنی، به آنها کمک می‌کند تا دردهای جسمی را بهتر تحمل کرده و استرس‌های مرتبط با دیالیز را کاهش دهند.
مدیتیشن و افزایش تمرکز و توجه
مدیتیشن به بیماران دیالیزی کمک می‌کند تا تمرکز و توجه خود را افزایش دهند. این امر به خصوص در زمان جلسات طولانی دیالیز که ممکن است بیماران احساس خستگی و بی‌حوصلگی کنند، بسیار مفید است.
ذهن‌آگاهی یا تمرکز بر لحظه حال
ذهن‌آگاهی به معنی تمرکز کامل بر لحظه حال و آگاهی از افکار، احساسات و حالت‌های جسمانی بدون قضاوت است. این تکنیک به بیماران دیالیز کمک می‌کند تا با تمرکز بر وضعیت کنونی و کاهش افکار منفی، احساس بهتری نسبت به فرآیند درمان و وضعیت جسمانی خود داشته باشند.
تأثیرات مثبت ذهن آگاهی بر بیماران دیالیز:
کاهش احساسات منفی بیماران دیالیزی
بیماران دیالیزی اغلب با افکار منفی مانند نگرانی درباره آینده و ترس از عوارض دیالیز روبرو هستند. تمرین ذهن‌آگاهی به آنها کمک می‌کند تا این افکار را کنترل کرده و از غرق شدن در افکار منفی جلوگیری کنند.
افزایش کیفیت خواب بیماران دیالیزی
ذهن‌آگاهی به بیماران دیالیزی کمک می‌کند تا بهبود کیفیت خواب خود را تجربه کنند. بسیاری از این بیماران از مشکلات خواب رنج می‌برند که این می‌تواند تأثیر منفی بر کیفیت زندگی آنها داشته باشد.
بهبود روابط اجتماعی بیماران دیالیزی
تمرینات ذهن‌آگاهی به بیماران دیالیزی کمک می‌کند تا روابط اجتماعی خود را بهبود بخشند. این تکنیک باعث افزایش حس همدلی و درک بهتر از احساسات دیگران می‌شود که می‌تواند روابط اجتماعی این بیماران را تقویت کند.
تأثیرات یوگا، مدیتیشن و ذهن‌آگاهی بر سلامت روان بیماران دیالیز
بیماران دیالیزی علاوه بر مشکلات جسمانی، معمولاً با چالش‌های روانی متعددی نیز دست و پنجه نرم می‌کنند. این مشکلات می‌تواند شامل اضطراب، افسردگی و کاهش کیفیت زندگی باشد. یوگا، مدیتیشن و ذهن‌آگاهی ابزارهایی هستند که به بیماران کمک می‌کنند تا با این مشکلات به‌طور مؤثرتری مقابله کنند:
بهبود سلامت روانی بیماران دیالیزی
تمرینات یوگا و مدیتیشن با کاهش استرس، اضطراب و افسردگی به بهبود سلامت روانی بیماران دیالیزی کمک می‌کنند. این روش‌ها به بیماران این امکان را می‌دهند تا احساس بهتری نسبت به وضعیت جسمانی خود داشته باشند و نگرانی‌های مرتبط با درمان را کاهش دهند.
بهبود کیفیت زندگی بیماران دیالیزی
مطالعات و تحقیقات نشان می دهند که بیماران دیالیز که تمرینات یوگا و مدیتیشن را در برنامه روزانه خود می‌گنجانند، اذعان دارند که کیفیت زندگی‌شان بهبود یافته است. این تمرینات به آنها کمک می‌کند تا بهتر با چالش‌های جسمی و روحی دیالیز روبرو شوند و احساس رضایت بیشتری از زندگی داشته باشند.
منبع:
