علائم هشداردهنده از کار افتادن فیستول در دیالیز چیست؟
مقدمه:
فیستول شریانی-وریدی (AV Fistula) یکی از حیاتی‌ترین دسترسی‌های عروقی در بیماران همودیالیزی است. عملکرد صحیح فیستول نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد. اما گاهی اوقات، این دسترسی مهم دچار اختلال یا کاهش عملکرد می‌شود. شناسایی سریع علائم از کار افتادن فیستول می‌تواند از بروز عوارض جدی و نیاز به جراحی‌های اضافی جلوگیری کند.
در این مقاله، علائم و نشانه‌های هشداردهنده، نکات مراقبتی و اقدامات پیشگیرانه را برای بیماران و پرستاران مرور می‌کنیم.
برای مشاوره درباره علائم از کار افتادن فیستول دیالیز و کاهش عملکرد دسترسی عروقی همین حالا با کارشناسان ما تماس بگیرید.
.
چرا دسترسی عروقی مهم است؟
برای بیماران نیازمند همودیالیز، وجود یک مسیر مطمئن برای انتقال خون به دستگاه دیالیز و بازگرداندن آن به بدن حیاتی است. به این مسیر دسترسی عروقی (Vascular Access) می‌گویند. دسترسی عروقی دروازه‌ای به زندگی برای این بیماران است و هرگونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند کیفیت درمان و زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
انواع دسترسی‌های عروقی در دیالیز
سه نوع اصلی دسترسی عروقی وجود دارد:
فیستول شریانی-وریدی (AV Fistula):
اتصال مستقیم بین شریان و ورید که در زیر پوست ایجاد می‌شود. بهترین گزینه به دلیل دوام و خطر کمتر عفونت و لخته شدن.
گرفت شریانی-وریدی (AV Graft):
اتصال غیرمستقیم شریان و ورید با استفاده از یک لوله مصنوعی. زمانی که رگ‌های بیمار مناسب نباشند استفاده می‌شود.
کاتتر ورید مرکزی :(Central Venous Catheter):
لوله‌ای که مستقیماً وارد یک رگ بزرگ می‌شود. معمولاً موقت است و برای موارد اورژانسی یا زمانی که فیستول هنوز آماده نیست به کار می‌رود.
فیستول دیالیز چیست؟
فیستول شریانی-وریدی یک اتصال مصنوعی بین یک شریان و یک ورید است که جراح معمولاً در بازوی بیمار ایجاد می‌کند. خون پر فشار از شریان وارد ورید می‌شود و باعث می‌شود ورید بزرگ‌تر و قوی‌تر شود، به طوری که تحمل سوزن‌های دیالیز و جریان خون زیاد را داشته باشد.
مزایای فیستول نسبت به سایر دسترسی‌های عروقی:
• دوام بالاتر (چندین سال)
• نرخ کمتر عفونت و لخته شدن
• کیفیت بهتر درمان دیالیز
به دلیل این مزایا، فیستول به عنوان "طلایی‌ترین استاندارد دسترسی عروقی" در بیماران دیالیزی شناخته می‌شود. علائم هشداردهنده از کار افتادن یا کاهش عملکرد فیستول:
با توجه به اهمیت بالای عملکرد فیستول، آگاهی از علائم اختلال در آن بسیار حیاتی است. این علائم شامل:
تغییر در حس لرزش (Thrill)
لرزش یا ضربانی که با لمس روی فیستول احساس می‌شود باید قوی و مداوم باشد. اگر این لرزش ضعیف، مقطع یا از بین رفته باشد، ممکن است نشان‌دهنده انسداد یا کاهش جریان خون باشد.
تغییر در صدای فیستول (Bruit)
شنیدن این صدای خاص و آرام با گوشی پزشکی طبیعی است. تغییر در شدت یا از بین رفتن این صدا نشانه‌ی خطر است.
تورم یا قرمزی غیرطبیعی در اطراف فیستول
تورم ناگهانی، حساسیت زیاد یا قرمزی می‌تواند نشانه‌ی التهاب، عفونت یا انسداد باشد.
درد مداوم یا ضربان‌دار
درد پایدار یا ضربانی می‌تواند نشانه‌ی ترومبوز (لخته شدن خون) یا تنگی در مسیر فیستول باشد.
مشکل در اتصال به دستگاه دیالیز
جریان خون ناکافی، بالا رفتن فشارهای وریدی یا افت کیفیت دیالیز می‌تواند علامت افت عملکرد فیستول باشد.
دلایل شایع کاهش عملکرد یا از کار افتادن فیستول:
• ترومبوز (لخته شدن خون):
شایع‌ترین علت از کار افتادن دسترسی‌های عروقی
• تنگی عروقی:
باریک شدن رگ‌ها بر اثر آسیب‌های مکرر، بیماری‌های زمینه‌ای یا واکنش به فشار خون بالا
• عفونت‌های موضعی:
می‌توانند به سرعت باعث تخریب بافت فیستول شوند.
• صدمات فیزیکی:
وارد کردن ضربه، خوابیدن روی بازوی فیستول یا فعالیت‌های فیزیکی سنگین
• فشار خون نامناسب:
کاهش شدید فشار خون می‌تواند منجر به ترومبوز شود.
چگونه عملکرد فیستول را حفظ کنیم؟
مراقبت مناسب می‌تواند به حفظ طول عمر فیستول کمک کند:
• بررسی روزانه لرزش و صدا بروئیت توسط بیمار و پرستار
• اجتناب از وارد کردن فشار یا وزن روی بازوی فیستول
• عدم استفاده از بازوی فیستول برای گرفتن فشار خون یا خون‌گیری
• آموزش بیمار درباره علائم خطر و مراجعه به موقع به مرکز دیالیز
• تمرینات فیزیوتراپی برای بهبود جریان خون پس از جراحی فیستول
• اجتناب از فشار مستقیم روی بازوی فیستول
• کنترل فشار خون برای جلوگیری از تغییرات ناگهانی
• عدم حمل وسایل سنگین با دست فیستول
• آموزش بیمار درباره علائم هشدار و زمان مراجعه به پزشک
اهمیت تشخیص زودهنگام کاهش عملکرد فیستول:
تشخیص زودهنگام می‌تواند:
• از لخته شدن کامل فیستول جلوگیری کند.
• نیاز به جراحی‌های اصلاحی پرهزینه را کاهش دهد.
• کیفیت درمان دیالیز را حفظ کند.
• خطر مرگ و میر ناشی از عوارض دیالیز را کاهش دهد.
اقدامات مهم پس از مشاهده علائم هشدار:
• فوراً به پرستار یا پزشک خود اطلاع دهید
• انجام سونوگرافی داپلر برای بررسی جریان خون
• در صورت نیاز انجام آنژیوپلاستی (بازکردن عروق با بالون) یا جراحی مجدد
اگر می خواهید دریاره نقش پانسمان‌های نوین درکاهش عفونت‌های دسترسی عروقی دیالیز بیشتر بدانید، مقاله زیر را بخوانید:
.
موارد زیر را بعد از گذاشتن فیستول رعایت کنید:
• وجود ارتعاش در محل فیستول را کنترل کنید.
• محل فيستول را از نظر وجود خونریزی، ترشح، قرمزی، تورم و تغییر رنگ و درد بررسی کنید.
• روی دست فیستول دار خود نخوابید.
• از دست کردن دستبند ، ساعت و پوشیدن لباس با آستین تنگ خودداری کنید.
• از بی حرکتی مداوم دست فیستول دار بپرهیزید.
• از خوردن داروهای پایین آورنده فشار خون بدون مشورت پزشک خودداری کنید.
• از حمل وسایل سنگین و ضربه به دست فیستول دار بپرهیزید.
• از کندن پوسته های زخم دست فیستول دار خودداری کنید.
• از دست فیستول دار فشار خون نگیرید و برروی آن تزریقات انجام ندهید.
• از تیغ برای حذف موی دست فیستول دار استفاده نکنید.
• پس از گذاشتن فیستول دست را پایین تر از قفسه سینه قرار داده و خمیر یا توپ قابل ارتجاع را در دست قرار داده و باز و بسته نمایید.۲۰ بار انجام دهید و سپس استراحت نمایید این عمل را تا ۵ بار می توانید تکرار کنید. بعد از چند روز بهتر است از تورنیکه ملایمی به مدت ۱ دقیقه بالای عضو ببندید.
• از نظر درد یا سردی دست خود را کنترل کنید.
• قبل از هر جلسه همودیالیز عضو فیستول دار خود را با آب و صابون بشوئید.
منبع:
