انواع اسپری های استنشاقی و کاربرد هر کدام

اهمیت اسپری‌های تنفسی در درمان بیماری‌های تنفسی

اسپری‌های تنفسی به‌عنوان یکی از روش‌های مهم و مؤثر در درمان بیماری‌های تنفسی شناخته می‌شوند. این اسپری‌ها با رساندن دارو مستقیماً به دستگاه تنفسی، به بیماران کمک می‌کنند تا به سرعت احساس بهبودی کرده و علائم بیماری خود را کنترل کنند. اسپری‌های تنفسی می‌توانند در مدیریت بیماری‌هایی مانند آسم، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) و آلرژی‌های تنفسی بسیار موثر باشند. با استفاده صحیح و منظم از این اسپری‌ها، بیماران می‌توانند عملکرد ریوی بهتری داشته باشند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

اثرگذاری اسپری‌ها در بهبود تنفسی

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اسپری‌های تنفسی، اثرگذاری سریع آن‌ها است. زمانی که بیمار از اسپری استفاده می‌کند، دارو مستقیماً به دستگاه تنفسی منتقل شده و در کمترین زمان ممکن اثر خود را نشان می‌دهد. این ویژگی به ویژه در مواقعی که بیمار دچار تنگی نفس شدید می‌شود یا نیاز به تسکین سریع دارد، اهمیت دارد. هر یک از اسپری‌ها دارای مکانیسم خاصی هستند و روش استفاده از آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد. برای دستیابی به اثرات بهینه دارویی، رعایت دستورالعمل صحیح استفاده از هر نوع اسپری ضروری است.

مکانیسم اثر انواع اسپری استنشاقی

مکانیسم اثر اسپری‌های بتا آگونیست (Beta-agonists)

اسپری‌های بتا آگونیست با تحریک گیرنده‌های بتا-۲ که در دیواره‌های عضلات صاف مجاری تنفسی قرار دارند، باعث باز شدن مجاری تنفسی می‌شوند. عملکرد این اسپری‌ها به این صورت است که با تحریک این گیرنده‌ها، عضلات صاف راه‌های هوایی شل شده و انقباضات کاهش پیدا می‌کنند. این عمل باعث گشاد شدن مجاری تنفسی و افزایش جریان هوا به ریه‌ها می‌شود. اثرات این اسپری‌ها به طور معمول سریع ظاهر می‌شوند و به همین دلیل، برای کنترل حملات آسم و رفع سریع تنگی نفس بسیار مؤثرند.

دو نوع اصلی از اسپری‌های بتا آگونیست عبارتند از:

• بتا آگونیست‌های کوتاه‌اثر :

مانند آلبوترول (سالبوتامول)، که سریع اثر می‌کنند و اثرشان تا ۴-۶ ساعت باقی می‌ماند. این اسپری‌ها معمولاً برای کنترل حملات ناگهانی آسم یا در مواقع تنگی نفس استفاده می‌شوند.

• بتا آگونیست‌های طولانی‌اثر:

مانند سالمترول و فورموترول، که اثر طولانی‌تری دارند و معمولاً برای کنترل بلندمدت آسم و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) تجویز می‌شوند.

مکانیسم اثر اسپری‌های آنتی‌کولینرژیک (Anticholinergics)

اسپری‌های آنتی‌کولینرژیک با مسدود کردن گیرنده‌های موسکارینی در مجاری تنفسی، از اثرات سیستم پاراسمپاتیک جلوگیری می‌کنند. سیستم پاراسمپاتیک به طور طبیعی باعث ترشح مخاط و تنگی مجاری تنفسی می‌شود. با مسدود شدن این گیرنده‌ها، تولید مخاط کاهش پیدا می‌کند و عضلات صاف مجاری تنفسی شل می‌شوند، که این امر به بهبود جریان هوا کمک می‌کند.

از اسپری‌های آنتی‌کولینرژیک می‌توان به داروهایی مانند ایپراتروپیوم و تیوتروپیوم اشاره کرد.

• ایپراتروپیوم: کوتاه‌اثر است و معمولاً برای تسکین سریع علائم در بیماری‌های مزمن ریوی استفاده می‌شود.

• تیوتروپیوم: طولانی‌اثر است و بیشتر برای کنترل بلندمدت COPD و آسم مزمن به کار می‌رود و اثر آن تا ۲۴ ساعت باقی می‌ماند.

مکانیسم اثر اسپری‌های کورتیکواستروئید (Corticosteroids)

کورتیکواستروئیدها داروهایی هستند که با کاهش التهاب در مجاری تنفسی، نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از حملات آسم دارند. مکانیسم اثر این اسپری‌ها به این صورت است که با مهار تولید و ترشح مواد التهابی، مانند پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌ها، از تورم و انسداد مجاری تنفسی جلوگیری می‌کنند. این اسپری‌ها به‌ویژه در آسم مزمن و جلوگیری از حملات شدید تنفسی مؤثرند.

اسپری‌های کورتیکواستروئید شامل داروهایی مانند بکلومتازون، فلوتیکازون، و بودزوناید هستند. اثر این اسپری‌ها ممکن است چند روز طول بکشد تا به طور کامل احساس شود، بنابراین برای تسکین فوری مناسب نیستند و باید به طور منظم و طبق دستور پزشک استفاده شوند.

مکانیسم اثر اسپری‌های ترکیبی

برخی اسپری‌های تنفسی به‌صورت ترکیبی تولید می‌شوند که شامل دو داروی متفاوت با مکانیسم اثر مکمل هستند. این اسپری‌ها می‌توانند شامل ترکیبی از یک بتا آگونیست طولانی‌اثر و یک کورتیکواستروئید باشند. این ترکیب دارویی به بیمار کمک می‌کند تا هم از گشاد شدن مجاری تنفسی بهره‌مند شود و هم از التهاب مجاری جلوگیری کند. برای مثال:

• ترکیب سالمترول و فلوتیکازون :

این اسپری به‌طور همزمان هم مجاری تنفسی را گشاد می‌کند و هم التهاب را کاهش می‌دهد. اثرات ترکیبی این داروها برای کنترل بلندمدت آسم و COPD بسیار مناسب است.

مکانیسم اثر اسپری‌های مهارکننده‌ فسفودی استراز-۴ (PDE4 inhibitors)

این دسته از داروها با مهار آنزیم فسفودی استراز-۴، که نقش مهمی در فرآیندهای التهابی دارد، باعث کاهش التهاب و بهبود جریان هوا می‌شوند. اسپری‌های حاوی PDE4 مهارکننده معمولاً برای بیماران مبتلا به COPD که با اسپری‌های دیگر بهبود نمی‌یابند، تجویز می‌شود. این اسپری‌ها التهاب را کاهش داده و مجاری تنفسی را برای عبور بهتر هوا باز می‌کنند.

مکانیسم اثر اسپری‌های آزادکننده لکوترین (Leukotriene Modifiers)

لکوترین‌ها از جمله موادی هستند که در بدن به‌عنوان بخشی از پاسخ التهابی ترشح می‌شوند و می‌توانند باعث تنگی مجاری تنفسی و افزایش مخاط شوند. اسپری‌های آزادکننده لکوترین با مسدود کردن اثرات این مواد، به کاهش التهاب و باز شدن مجاری تنفسی کمک می‌کنند. این اسپری‌ها برای پیشگیری از علائم آسم و کنترل آلرژی‌های تنفسی کاربرد دارند و معمولاً در کنار اسپری‌های دیگر تجویز می‌شوند.

کاربردهای انواع اسپری‌های تنفسی

اسپری‌های بتا آگونیست (Beta-agonists)

این دسته از اسپری‌ها به دو نوع تقسیم می‌شوند: بتا آگونیست‌های کوتاه‌اثر و بتا آگونیست‌های طولانی‌اثر. کاربردهای آن‌ها به شرح زیر است:

• بتا آگونیست‌های کوتاه‌اثر (مانند آلبوترول/سالبوتامول):

این اسپری‌ها برای تسکین سریع علائم تنگی نفس و حملات آسم استفاده می‌شوند و به عنوان داروهای نجات‌بخش شناخته می‌شوند. در موارد حملات ناگهانی آسم و تنگی نفس حاد، این اسپری‌ها به‌سرعت عمل می‌کنند و مجاری تنفسی را باز می‌کنند.

• بتا آگونیست‌های طولانی‌اثر (مانند سالمترول و فورموترول):

این اسپری‌ها برای مدیریت و پیشگیری از علائم آسم و بیماری‌های انسدادی مزمن ریه (COPD) به کار می‌روند. این داروها به طور معمول یک تا دو بار در روز مصرف می‌شوند و به‌عنوان داروی پیشگیرانه برای حفظ باز بودن مجاری تنفسی استفاده می‌شوند.

اسپری‌های آنتی‌کولینرژیک (Anticholinergics)

این اسپری‌ها برای کاهش تولید مخاط و تسهیل تنفس در بیماران مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) به‌کار می‌روند. این دسته از داروها نیز شامل دو نوع کوتاه‌اثر و طولانی‌اثر هستند:

• ایپراتروپیوم (کوتاه‌اثر):

برای تسکین کوتاه‌مدت و بهبود جریان هوا به خصوص در COPD تجویز می‌شود و اثر آن در چند دقیقه آغاز شده و تا ۴-۶ ساعت دوام دارد.

• تیوتروپیوم (طولانی‌اثر):

معمولاً یک‌بار در روز استفاده می‌شود و اثر طولانی‌مدتی دارد که می‌تواند برای کنترل علائم COPD به صورت بلندمدت موثر باشد.

اسپری‌های کورتیکواستروئید (Corticosteroids)

اسپری‌های کورتیکواستروئید برای پیشگیری و مدیریت آسم مزمن و برخی موارد COPD به کار می‌روند. این اسپری‌ها با کاهش التهاب مجاری تنفسی به جلوگیری از حملات شدید آسم و کاهش علائم کمک می‌کنند. از جمله اسپری‌های رایج در این دسته می‌توان به بکلومتازون، بودزوناید، و فلوتیکازون اشاره کرد. این اسپری‌ها معمولاً برای استفاده روزانه و به‌صورت بلندمدت تجویز می‌شوند.

اسپری‌های ترکیبی

اسپری‌های ترکیبی حاوی دو دارو با مکانیسم اثر مکمل هستند و اغلب شامل ترکیبی از بتا آگونیست‌های طولانی‌اثر و کورتیکواستروئیدها هستند. برای مثال:

• سالمترول/فلوتیکازول:

این ترکیب هم مجاری تنفسی را باز می‌کند و هم التهاب را کاهش می‌دهد. برای کنترل بلندمدت علائم آسم و COPD تجویز می‌شود و به بیماران کمک می‌کند تا به‌صورت همزمان از مزایای هر دو نوع دارو بهره‌مند شوند.

اسپری‌های آزادکننده لکوترین (Leukotriene Modifiers)

اسپری‌های آزادکننده لکوترین معمولاً به عنوان درمان مکمل برای آسم آلرژیک و فصلی به‌کار می‌روند. این داروها با مسدود کردن اثرات لکوترین‌ها که مواد التهابی در بدن هستند، به کاهش تنگی نفس و التهاب کمک می‌کنند.

انواع اسپری های استنشاقی و مراحل استفاده اسپری های مختلف

اسپری‌های با دوز مشخص(Metered-Dose Inhalers - MDIs)

اسپری‌های MDI یکی از رایج‌ترین انواع اسپری‌های تنفسی هستند. این اسپری‌ها حاوی دارو به همراه یک گاز پرقدرت برای پخش دارو به درون مجاری تنفسی هستند.

مراحل استفاده از اسپری MDI:

تکان دادن اسپری:

قبل از استفاده، اسپری را به خوبی تکان دهید تا دارو و گاز با هم ترکیب شوند.

نفس عمیق کشیدن و بازدم کامل:

برای شروع استفاده، ابتدا یک نفس عمیق بکشید و سپس به طور کامل نفس خود را بیرون دهید.

قرار دادن دهانه اسپری در دهان:

دهانه اسپری را در دهان خود قرار دهید و لب‌هایتان را محکم دور آن بگیرید.

فشردن اسپری و دم عمیق همزمان:

همزمان با فشردن دکمه اسپری، یک دم عمیق و آرام بکشید. این کار باعث می‌شود دارو به عمق ریه‌ها وارد شود.

نگه داشتن نفس به مدت ۵-۱۰ ثانیه:

پس از انجام دم، نفس خود را به مدت ۵ تا ۱۰ ثانیه نگه دارید تا دارو کاملاً جذب ریه‌ها شود.

بازدم آهسته:

به آرامی نفس خود را بیرون دهید.

مثال:

برای بیمار مبتلا به آسم، پزشک ممکن است اسپری‌های بتا آگونیست مانند سالبوتامول (Ventolin) تجویز کند. بیمار باید هر ۴ تا ۶ ساعت طبق مراحل بالا از اسپری استفاده کند.

مراقبت‌های پرستاری در اسپری‌های (MDI)

اسپری‌های Metered-Dose Inhalers (MDIs) به دلیل سهولت استفاده و تاثیر سریع دارو بر مجاری تنفسی، معمولاً برای بسیاری از بیماران تنفسی تجویز می‌شوند.

نکات پرستاری:

آموزش تکان دادن اسپری:

بیماران باید قبل از هر بار استفاده اسپری را تکان دهند. پرستار باید به بیمار توضیح دهد که چرا این کار ضروری است و به او کمک کند که این عادت را رعایت کند.

آموزش استفاده صحیح:

پرستار باید نحوه درست استفاده از اسپری، مانند نحوه قرار دادن دهانه اسپری در دهان و همزمانی دم با فشردن اسپری را به بیمار آموزش دهد.

پیگیری از بیمار:

لازم است که پرستار از بیمار بپرسد که آیا مشکلی در استفاده از اسپری دارد و در صورت نیاز، از ابزارهای کمک‌پرتابی (مانند اسپیسرها) برای بهبود استفاده از اسپری استفاده کند.

نظارت بر عوارض جانبی:

پرستار باید به علائمی مانند خشکی دهان، سرفه یا تحریک گلو توجه داشته و در صورت بروز، راهکارهای تسکین‌دهنده را به بیمار پیشنهاد دهد.

اسپری‌های پودری (Dry Powder Inhalers - DPIs)

اسپری‌های پودری یا DPI به جای مایع از داروی پودری استفاده می‌کنند و نیازی به گاز پرقدرت ندارند. این اسپری‌ها معمولاً برای بیماران با توانایی بالا در دم استفاده می‌شوند و به نیروی دم بیمار برای وارد کردن دارو به ریه‌ها متکی هستند.

مراحل استفاده از اسپری پودری:

آماده‌سازی اسپری:

برخی از اسپری‌های پودری نیاز به آماده‌سازی دارند. به عنوان مثال، باید درپوش آن برداشته و دوز دارو تنظیم شود.

بازدم کامل

قبل از شروع دم، به طور کامل نفس خود را بیرون دهید، اما مراقب باشید که بازدم را در دستگاه انجام ندهید تا پودر دارو مرطوب نشود.

دم عمیق و قوی

دهانه اسپری را در دهان خود قرار دهید و لب‌هایتان را دور آن بگیرید، سپس یک دم عمیق و قوی بکشید تا پودر وارد ریه‌ها شود.

نگه داشتن نفس

بعد از دم، به مدت ۵-۱۰ ثانیه نفس خود را نگه دارید تا دارو جذب شود.

بازدم آهسته:

به آرامی نفس خود را بیرون دهید.

مثال:

برای بیمار مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، اسپری پودری سروِنت (Serevent) که حاوی داروی سالبوتامول است، ممکن است تجویز شود. بیمار باید دوبار در روز از این اسپری استفاده کند.

مراقبت‌های پرستاری در اسپری‌های پودری (DPI)

Dry Powder Inhalers (DPIs) که شامل داروی پودری است، نیاز به قدرت دم بیشتری دارند و ممکن است برای بعضی از بیماران مانند کودکان یا سالمندان مشکل‌ساز باشد.

نکات پرستاری:

آموزش دم عمیق و قوی:

پرستار باید به بیمار آموزش دهد که برای استفاده از اسپری پودری نیاز به یک دم عمیق و قوی است. پرستار می‌تواند با نشان دادن چند بار تمرین به بیمار کمک کند تا نحوه استفاده صحیح را یاد بگیرد.

توجه به بازدم خارج از دستگاه:

پرستار باید بیمار را آموزش دهد که بازدم را قبل از استفاده انجام دهد تا از مرطوب شدن پودر جلوگیری شود.

یادآوری تعداد دوزهای مصرفی:

این اسپری‌ها معمولاً تعداد دوزهای مشخصی دارند و پرستار باید به بیمار کمک کند تا به دقت تعداد دوزهای مصرف‌شده را بررسی و ثبت کند.

نبولایزرها (Nebulizers)

نبولایزر دستگاهی است که داروی مایع را به شکل بخار در می‌آورد تا بیمار بتواند آن را به طور مستقیم به داخل ریه‌ها استنشاق کند. این دستگاه برای بیمارانی که نمی‌توانند از اسپری‌های معمولی استفاده کنند (مانند کودکان یا سالمندان با مشکلات حرکتی) بسیار مناسب است.

مراحل استفاده از نبولایزر:

ریختن دارو در مخزن:

مقدار توصیه شده از داروی مایع را در مخزن نبولایزر بریزید.

اتصال دستگاه به منبع برق یا باتری:

مطمئن شوید که نبولایزر به منبع تغذیه متصل است و آماده به کار است.

قرار دادن ماسک بر روی دهان و بینی:

ماسک دستگاه را روی دهان و بینی خود قرار دهید یا اگر از قطعه دهانی استفاده می‌کنید، دهانه را در دهان خود بگذارید.

تنفس آرام و عمیق:

به آرامی و با عمق نفس بکشید تا بخار دارو به ریه‌ها برسد. این فرآیند ممکن است بین ۵ تا ۱۵ دقیقه طول بکشد.

تمیز کردن دستگاه پس از هر استفاده:

برای جلوگیری از آلودگی، پس از هر بار استفاده، مخزن و ماسک نبولایزر را بشویید و خشک کنید.

مثال:

برای کودکان مبتلا به آسم شدید که به اسپری‌های معمولی پاسخ نمی‌دهند، نبولایزر با محلول بودزوناید (Pulmicort) توصیه می‌شود. این دارو به تسکین علائم کمک کرده و التهاب مجاری تنفسی را کاهش می‌دهد.

مراقبت‌های پرستاری در نبولایزرها (Nebulizers)

نبولایزرها برای بیمارانی استفاده می‌شوند که قادر به استفاده از اسپری‌های معمولی نیستند. این دستگاه‌ها دارو را به شکل بخار درآورده و نیاز به آموزش‌های مخصوصی دارند.

نکات پرستاری:

آموزش آماده‌سازی دارو:

پرستار باید اطمینان حاصل کند که بیمار یا خانواده‌اش قادر به آماده‌سازی صحیح دارو در مخزن نبولایزر هستند.

توضیح استفاده صحیح از ماسک:

برای اطمینان از اثربخشی دارو، پرستار باید به بیمار یا خانواده‌اش روش صحیح قرار دادن ماسک بر روی دهان و بینی را آموزش دهد.

تنظیم زمان مناسب برای هر جلسه درمانی:

پرستار باید از بیمار بخواهد که در طول مدت درمان، تنفس آرام و عمیق داشته باشد و مدت زمان لازم برای هر جلسه را رعایت کند.

نظافت دستگاه پس از استفاده:

یکی از نکات کلیدی مراقبت پرستاری، آموزش نحوه تمیز کردن و خشک کردن مخزن و ماسک نبولایزر پس از هر بار استفاده است.

اسپری‌های نرم افشانه‌ای (Soft Mist Inhalers - SMIs)

اسپری‌های نرم افشانه‌ای یا SMI نسبت به اسپری‌های افشانه‌ای معمولی میزان انتشار دارو بهتری دارند و برای بیمارانی که مشکل در انجام دم قوی دارند، مناسب‌تر هستند.

مراحل استفاده از اسپری نرم افشانه‌ای:

آماده‌سازی اسپری:

برخی اسپری‌های نرم نیاز به آماده‌سازی اولیه دارند، مثل قرار دادن کپسول دارو در دستگاه و چرخاندن آن برای فعال‌سازی.

بازدم کامل:

قبل از انجام دم، به طور کامل نفس خود را بیرون دهید.

قرار دادن دهانه اسپری در دهان و دم آرام:

دهانه اسپری را در دهان خود قرار دهید، دکمه آن را فشار دهید و در همین حال یک دم آرام و پیوسته بکشید.

نگه داشتن نفس:

نفس خود را به مدت ۵-۱۰ ثانیه نگه دارید تا دارو جذب شود.

بازدم آرام:

به آرامی نفس خود را بیرون دهید.

مثال:

برای بیماران مبتلا به COPD، اسپری اسپیروا (Spiriva Respimat) که یک آنتی‌کولینرژیک با اثر طولانی‌مدت است، تجویز می‌شود. بیمار باید روزانه یکبار از این اسپری استفاده کند تا علائم کاهش یابد.

مراقبت‌های پرستاری در اسپری‌های نرم افشانه‌ای (SMI)

اسپری‌های نرم افشانه‌ای (Soft Mist Inhalers - SMIs) به‌ دلیل انتشار بهتر دارو و عدم نیاز به دم قوی، برای بیمارانی که مشکل دم عمیق دارند بسیار مناسب است.

نکات پرستاری:

آموزش آماده‌سازی دستگاه:

این اسپری‌ها ممکن است نیاز به آماده‌سازی قبلی داشته باشند. پرستار باید به بیمار توضیح دهد که کپسول دارو را درست درون دستگاه قرار دهد و دستگاه را آماده کند.

آموزش همزمانی دم و اسپری:

پرستار باید به بیمار آموزش دهد که چگونه به‌طور همزمان دکمه اسپری را فشار دهد و دم آرام بکشد تا دارو به درستی به ریه‌ها منتقل شود.

پیگیری بر نحوه استفاده و انجام تمرین:

پرستار باید به بیمار کمک کند تا نحوه استفاده صحیح از اسپری را چند بار تمرین کند و مشکلاتی را که ممکن است بیمار با آن‌ها مواجه شود، حل کند.

توجه:

برای بهره‌مندی از اثرات بهینه اسپری‌های تنفسی، پیروی از دستورالعمل‌های خاص استفاده برای هر نوع اسپری ضروری است. آشنایی با تکنیک صحیح استفاده، نه‌تنها باعث بهبود علائم تنفسی می‌شود، بلکه خطر عوارض جانبی را نیز کاهش می‌دهد.

موارد منع مصرف (Contraindications) اسپری‌های تنفسی در بیماری‌های مختلف

بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی

بسیاری از اسپری‌های بتا آگونیست می‌توانند باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون شوند که برای بیماران با مشکلات قلبی و عروقی، مانند فشار خون بالا، آریتمی و بیماری‌های شریان کرونری، می‌تواند خطرناک باشد. در این بیماران، استفاده از اسپری‌های بتا آگونیست باید تنها با توصیه و نظارت پزشک صورت گیرد و در صورت بروز علائمی مانند تپش قلب شدید یا درد قفسه سینه، مصرف دارو باید قطع شده و به پزشک اطلاع داده شود.

بیماران مبتلا به گلوکوم زاویه بسته

گلوکوم زاویه بسته (نوع خاصی از آب سیاه) می‌تواند با مصرف اسپری‌های آنتی‌کولینرژیک تشدید شود. این داروها می‌توانند باعث افزایش فشار داخل چشم شده و علائم گلوکوم را بدتر کنند. بیماران مبتلا به گلوکوم زاویه بسته باید از مصرف اسپری‌های آنتی‌کولینرژیک اجتناب کنند یا تحت نظر پزشک و با دقت استفاده کنند.

بیماران با بزرگی پروستات (هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات)

اسپری‌های آنتی‌کولینرژیک می‌توانند باعث احتباس ادرار شوند و برای بیماران مبتلا به بزرگی پروستات، این اثرات می‌تواند مشکل‌زا باشد. این بیماران در صورت نیاز به اسپری آنتی‌کولینرژیک باید از پزشک خود مشورت بگیرند و تحت نظارت قرار گیرند.

بیماران مبتلا به دیابت

استفاده از اسپری‌های بتا آگونیست می‌تواند باعث افزایش قند خون شود، بنابراین برای بیماران مبتلا به دیابت، به خصوص دیابت کنترل نشده، باید با احتیاط انجام شود. این افراد باید به دقت سطح قند خون خود را مانیتور کنند و در صورت مشاهده‌ی افزایش سطح قند خون، پزشک خود را مطلع کنند.

بیماران با سابقه تشنج

برخی از اسپری‌های بتا آگونیست می‌توانند باعث تحریک سیستم عصبی شوند و احتمال بروز تشنج را در افرادی که سابقه تشنج دارند، افزایش دهند. در این بیماران، باید با احتیاط از اسپری‌های تنفسی استفاده شود و از پزشک خود در مورد خطرات احتمالی اطلاعات لازم را دریافت کنند.

بیماران مبتلا به بیماری‌های کلیوی و کبدی

در بیماران با بیماری‌های شدید کلیوی و کبدی، متابولیسم و دفع برخی داروها ممکن است کاهش یابد که می‌تواند منجر به انباشت دارو در بدن شود. این حالت ممکن است باعث افزایش اثرات جانبی اسپری‌های تنفسی گردد. بیماران مبتلا به نارسایی‌های کلیوی و کبدی باید با پزشک خود در مورد دوز و میزان مصرف دارو مشورت کنند.

زنان باردار و شیرده

برخی اسپری‌های تنفسی ممکن است بر جنین یا نوزاد شیرده تأثیر بگذارند. کورتیکواستروئیدهای استنشاقی و بتا آگونیست‌ها معمولاً در دوران بارداری و شیردهی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند، اما باید تنها با نظر پزشک مصرف شوند. استفاده از اسپری‌های جدیدتر و داروهای ترکیبی برای این گروه از افراد باید با احتیاط و پس از مشاوره با پزشک صورت گیرد.

موارد احتیاط در استفاده از اسپری‌های تنفسی

خطر عفونت‌های قارچی در دهان

استفاده از اسپری‌های کورتیکواستروئید می‌تواند خطر عفونت‌های قارچی دهان (مانند کاندیدیازیس) را افزایش دهد. برای جلوگیری از این مشکل، توصیه می‌شود که پس از هر بار استفاده از اسپری، دهان با آب شستشو داده شود و آب به مدت چند ثانیه در دهان نگه داشته و سپس بیرون ریخته شود.

تداخل دارویی

بسیاری از اسپری‌های تنفسی ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند. برای مثال، بتا آگونیست‌ها می‌توانند با داروهای مهارکننده بتا (بتا بلاکرها) تداخل داشته باشند و اثرات آن‌ها را کاهش دهند. همچنین مصرف همزمان برخی داروهای کاهنده فشار خون با اسپری‌های آنتی‌کولینرژیک ممکن است باعث افزایش خطر افت فشار خون شود. بیماران باید همیشه پزشک خود را از تمامی داروهای مصرفی مطلع کنند.

استفاده بیش از حد

برخی بیماران ممکن است به علت احساس تسکین سریع، بیش از حد از اسپری‌های بتا آگونیست استفاده کنند. این موضوع می‌تواند به آریتمی قلبی و یا کاهش حساسیت گیرنده‌های بتا-۲ منجر شود که کارایی دارو را کاهش می‌دهد. مصرف این داروها باید طبق دوز توصیه‌شده توسط پزشک انجام شود و از افزایش دوز خودسرانه اجتناب شود.

استفاده طولانی‌مدت از کورتیکواستروئیدها

استفاده‌ی طولانی‌مدت از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی ممکن است به عوارض جانبی مانند ضعف عضلات، پوکی استخوان و افزایش وزن منجر شود. این اسپری‌ها باید به‌عنوان درمان بلندمدت تحت نظارت پزشک مصرف شوند و بیماران از قطع ناگهانی این داروها بدون مشورت با پزشک خودداری کنند.

دقت در تکنیک استفاده

یکی از نکات مهم در استفاده از اسپری‌های تنفسی، دقت در تکنیک مصرف است. اگر دارو به درستی وارد مجاری تنفسی نشود، ممکن است اثر مطلوب خود را نداشته باشد. بهتر است بیماران در جلسه‌ای با پزشک یا داروساز، نحوه استفاده صحیح از اسپری را بیاموزند و با نحوه انجام دم و بازدم صحیح آشنا شوند.

اجتناب از محیط‌های آلرژی‌زا

برای افرادی که از اسپری‌های تنفسی به دلیل آلرژی یا آسم استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود که از عوامل تحریک‌کننده مانند دود سیگار، آلودگی هوا، گرد و غبار و حیوانات خانگی دوری کنند تا علائم آن‌ها تشدید نشود.

پایش منظم بیماران

برای بیمارانی که به طور مداوم از اسپری‌های تنفسی استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود که به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنند تا شرایط آن‌ها بررسی شود و در صورت نیاز، دوز دارو یا نوع اسپری تغییر یابد. در مجموع، اسپری‌های تنفسی به‌عنوان یکی از روش‌های مؤثر درمانی در بیماری‌های تنفسی، نقش مهمی دارند. با این حال، رعایت موارد احتیاط و پرهیز از مصرف خودسرانه این اسپری‌ها برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی ضروری است. مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک و با در نظر گرفتن شرایط خاص بیمار انجام شود.

منابع:

Global Initiative for Asthma (GINA)

Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD)

GOLD, "Global Strategy for Diagnosis

title

American Association for Respiratory Care (AARC)

National Institute for Health and Care Excellence (NICE)

ATS, "Official ATS Clinical Practice Guidelines