آمادگی برای پیوند کلیه: نکات جامع
پیوند کلیه چیست و چرا انجام می‌شود؟
چه زمانی باید به فکر پیوند کلیه باشید؟
مراحل آمادگی برای پیوند کلیه
آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم قبل از پیوند
واکسن‌ها و داروها قبل از پیوند
آمادگی روانی و حمایت خانواده
رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب
نقش بیمار در موفقیت پیوند
نقش «دیاسیس» در آمادگی برای پیوند کلیه
نتیجه‌گیری: چطور با آمادگی کامل وارد مرحله جدید زندگی شویم.
مقدمه:
بیماری مزمن کلیه (CKD) در مراحل پیشرفته (Stage 5) نیازمند درمان جایگزین کلیه از جمله دیالیز یا پیوند است. در حال حاضر، پیوند کلیه بهترین روش درمانی از نظر بقا، کیفیت زندگی و اثربخشی هزینه است. موفقیت پیوند مستقیماً به میزان آمادگی بیمار پیش از عمل بستگی دارد.
پیوند کلیه چیست و چرا انجام می‌شود؟
پیوند کلیه یعنی دریافت یک کلیه سالم از فرد دیگر (زنده یا فوت‌شده) برای جایگزینی با کلیه‌هایی که به‌درستی کار نمی‌کنند.
اگر کلیه‌ها به مرحله‌ای برسند که دیگر قادر به تصفیه خون نباشند، شما به درمان جایگزین کلیه نیاز دارید: یا دیالیز یا پیوند کلیه. پیوند معمولاً کیفیت زندگی بالاتری نسبت به دیالیز دارد.
چه زمانی باید به فکر پیوند کلیه باشید؟
اگر بیماری کلیوی شما وارد مرحله پنجم (GFR کمتر از ۱۵) شده باشد، پزشک ممکن است شما را برای پیوند آماده کند.
حتی اگر هنوز دیالیز را شروع نکرده‌اید، می‌توانید زودتر ارجاع شوید تا در لیست پیوند قرار بگیرید.
مراحل آمادگی برای پیوند کلیه
آمادگی پیش از پیوند، فرایندی چندبُعدی است که شامل ارزیابی دقیق پزشکی، کنترل بیماری‌های همراه، غربالگری روانی-اجتماعی و آموزش بیمار و خانواده است. نادیده گرفتن این مراحل می‌تواند منجر به رد پیوند، عوارض حاد یا مزمن پس از پیوند و حتی مرگ شود. آمادگی برای پیوند یک روند گام‌به‌گام است و به شما کمک می‌کند تا در بهترین شرایط جسمی و روانی باشید، این مراحل شامل:
• انجام آزمایش‌های پزشکی
• بررسی سلامت قلب، ریه، و دیگر اعضای بدن
• ارزیابی سلامت روحی
• واکسیناسیون کامل
• آموزش داروهای پس از پیوند
• بررسی تطابق خونی و بافتی با دهنده کلیه
آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم قبل از پیوند
پزشک برای اطمینان از اینکه شما برای پیوند آماده هستید، ممکن است موارد زیر را بررسی کند:
آزمایش خون بررسی نوع گروه خونی، عملکرد کبد و کلیه اکو یا تست ورزش بررسی سلامت قلب عکس قفسه سینه سلامت ریه‌ها HIV، هپاتیت، سل بررسی عفونت‌ها پاپ اسمیر، ماموگرافی، کولونوسکوپی غربالگری سرطان
واکسن‌ها و داروها قبل از پیوند
بعد از پیوند، شما باید داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی مصرف کنید تا بدن شما کلیه جدید را بپذیرد. به همین دلیل، قبل از پیوند باید واکسن‌های لازم را دریافت کنید:
• واکسن هپاتیت B
• واکسن ذات‌الریه
• واکسن آنفلوآنزا
• واکسن آبله‌مرغان (در صورت نیاز)
همچنین ممکن است مصرف بعضی داروها قبل از پیوند قطع یا تنظیم شود.
آمادگی روانی و حمایت خانواده
پیوند کلیه فقط یک عمل جراحی نیست، بلکه یک تغییر بزرگ در زندگی است. داشتن روحیه خوب، انگیزه بالا و حمایت خانواده بسیار مهم است.
چند نکته:
• نگرانی و اضطراب طبیعی است، با پزشک یا روانشناس صحبت کنید.
• درباره پیوند اطلاعات جمع‌آوری کنید تا احساس کنترل بیشتری داشته باشید.
• همراهی یک فرد نزدیک در جلسات مشاوره بسیار مفید است.
سبک زندگی مناسب و رژیم غذایی مناسب
قبل از پیوند، باید بدن شما در بهترین وضعیت ممکن باشد:
• رژیم متعادل با پروتئین کافی
• کنترل فشار خون و قند خون
• ترک سیگار و الکل
• فعالیت بدنی منظم (پیاده‌روی روزانه)
• حفظ وزن مناسب
نقش بیمار در موفقیت پیوند
شما نقش بسیار مهمی در موفقیت پیوند خود دارید. کارهایی که باید انجام دهید:
• همکاری کامل با تیم درمان
• پیروی دقیق از دستورات پزشکی
• مصرف منظم داروها پس از پیوند
• مراقبت از خود و پرهیز از تماس با افراد بیمار
• شرکت در جلسات پیگیری منظم
نقش «دیاسیس» در آمادگی برای پیوند کلیه دیاسیس چیست؟
دیاسیس (DIASYS) یک پرونده الکترونیکی مخصوص بیماران دیالیزی است که اطلاعات پزشکی، درمانی، آزمایشات، داروها و جلسات دیالیز بیماران را به‌صورت دقیق و منظم ثبت و نگهداری می‌کند.
این سامانه در ایران در بسیاری از مراکز دیالیز استفاده می‌شود و به پزشکان، پرستاران و حتی بیماران کمک می‌کند تا یک تصویر کامل و یکپارچه از وضعیت سلامتی بیمار داشته باشند.
چرا دیاسیس برای آمادگی پیوند کلیه مهم است؟
آمادگی برای پیوند کلیه نیاز به اطلاعات دقیق، کامل و به‌روز درباره وضعیت بیمار دارد. دیاسیس این اطلاعات را در یک محل جمع‌آوری می‌کند و مزایای زیر را دارد:
الف. جمع‌آوری سابقه درمانی دقیق
دیاسیس اطلاعات مهم زیر را ثبت می‌کند:
• چند جلسه دیالیز انجام شده؟
• فشار خون میانگین بیمار چگونه بوده؟
• چه داروهایی دریافت کرده؟
• وزن خشک بیمار چقدر بوده؟
• کراتینین، اوره، HB و ... در چه سطحی بوده‌اند؟ این اطلاعات برای پزشک مرکز پیوند حیاتی هستند و تعیین می‌کنند آیا بیمار آماده پیوند هست یا نه.
ب. پایش منظم آزمایش‌ها
اطلاعات آزمایش‌های ماهانه بیمار (هماتوکریت، Hb، فسفر، کلسیم، PTH، آلبومین و...) در دیاسیس ثبت می‌شود.
این داده‌ها کمک می‌کند تا:
• کم‌خونی بیمار قبل از پیوند درمان شود
• تعادل کلسیم و فسفر برقرار شود
• بیماری‌های زمینه‌ای کنترل شوند
پ. سابقه دارویی و واکسیناسیون
در دیاسیس مشخص است که:
• چه داروهایی دریافت کرده‌اید؟ (مثلاً آهن، اریترپوئیتین، فسفات بایندر)
• آیا واکسن‌های لازم (هپاتیت B، آنفلوآنزا، پنوموکوک) تزریق شده‌اند یا نه؟
این اطلاعات برای آمادگی قبل از پیوند بسیار مهم است چون برخی از این داروها یا واکسن‌ها باید قبل از شروع داروهای سرکوب ایمنی انجام شده باشند.
ت. کمک به ارتباط سریع بین مراکز دیالیز و پیوند
پزشک مرکز دیالیز از طریق دیاسیس می‌تواند اطلاعات کامل بیمار را به مرکز پیوند به‌صورت الکترونیکی و سریع ارسال کند، بدون نیاز به چاپ برگه‌های متعدد یا فراموش شدن مدارک.
ث. یادآوری زمان آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم
پرستاران و پزشکان با استفاده از دیاسیس متوجه می‌شوند:
• بیمار چه زمانی آخرین بررسی قلبی را انجام داده
• آیا نوار قلب یا اکوکاردیوگرافی نیاز است
• آخرین زمان غربالگری عفونت یا سرطان چه زمانی بوده
این یعنی هیچ مرحله‌ای از ارزیابی قبل از پیوند از قلم نمی‌افتد.
برای اطلاعات بیشتر و کامل تر مقاله راهنمای جامع پیوند کلیه را مطالعه نمایید.
نتیجه‌گیری: چطور با آمادگی کامل وارد مرحله جدید زندگی شویم؟
اگر می‌خواهید برای پیوند کلیه آماده شوید، سیستم دیاسیس مثل یک دفترچه الکترونیکی دقیق از وضعیت سلامتی شماست. پزشک شما با نگاه به این پرونده می‌فهمد: آیا بدن شما آماده دریافت کلیه جدید هست؟ چه کارهایی باید قبل از عمل انجام شود؟ چه آزمایش‌هایی هنوز مانده؟
پس بهتر است با همکاری با تیم درمان، اطلاعات شما در دیاسیس کامل، دقیق و به‌روز باشد.زیرا پیوند کلیه فرصتی دوباره برای زندگی سالم‌تر است. با آگاهی، همکاری با تیم درمان، و داشتن امید، می‌توانید از این فرصت به‌خوبی بهره‌مند شوید. هرچه آمادگی جسمی و روانی شما بیشتر باشد، شانس موفقیت پیوند هم بیشتر است.
برای آگاهی از تازه های پیوند حتما مقاله امیدی نو در رویکرد های نو آورانه پیوند را مطالعه نمایید.
منابع:
