آیا می‌توان با کاتتر همودیالیز حمام کرد؟ راهنمای بیماران و پرستاران

کاتتر همودیالیز چیست؟

کاتتر همودیالیز یک قطعه لوله ای است که معمولاً در یک ورید بزرگ در گردن یا سینه شما قرار داده می‌شود. کاتترها انتخاب اول برای دستگاه دسترسی عروقی نیستند. آن‌ها مشکلات و عوارض بیشتری مانند عفونت و لخته، نسبت به فیستولا و گرافت دارند. همچنین عمر کمتری نسبت به سایر روش ها دارند. کاتتر می‌تواند فوراً استفاده شود و به عنوان پل ارتباطی تا زمانی که فیستولا یا گرافت آماده شود، کاربرد دارد. کتتر ورید مرکزی (CVC) یکی از مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در همودیالیز است که نیاز به مراقبت ویژه‌ای دارد.

مراقبت صحیح از کتتر و رعایت بهداشت، نقش مهمی در جلوگیری از عفونت‌های خطرناک و افزایش طول عمر کتتر دارد. بیمارانی که از کتتر استفاده می‌کنند، باید به توصیه‌های پرستاران و پزشکان توجه ویژه‌ای داشته باشند تا دوره درمانی دیالیز بدون مشکل سپری شود. بیماران و پرستاران همواره با سؤالاتی درباره نحوه مراقبت، تمیز نگه‌داشتن و محدودیت‌های روزمره مانند استحمام روبه‌رو هستند. در ادامه، نکات مهم در مورد مراقبت از CVC را بررسی می‌کنیم.

آیا می‌توان با کتتر حمام کرد یا دوش گرفت؟

پاسخ: حمام کردن بدون رعایت نکات ایمنی زیر، بسیار خطرناک است! با رعایت نکات ایمنی و استفاده از پانسمان مناسب، دوش گرفتن در برخی شرایط ممکن است امکان‌پذیر باشد، اما فرو رفتن و شیرجه زدن در آب ممنوع است!

دوش گرفتن با کتتر موقت (غیرتونل‌دار یا شالدون):

کتترهای موقت معمولاً برای چند هفته استفاده می‌شوند و به دلیل خطر بالای عفونت، بیماران باید تا حد امکان از تماس آب با محل کتتر خودداری کنند. دوش گرفتن توصیه نمی‌شود، مگر در شرایط ضروری و با احتیاط فراوان. اگر دوش گرفتن ضروری است، باید از کاور و پانسمان های ضدآب مخصوص (waterproof dressing) استفاده شود تا رطوبت به محل ورود کتتر نرسد. هرگز نباید محل کتتر بیمار خیس شود، زیرا خطر عفونت افزایش می‌یابد.

دوش گرفتن با کتتر دائم (تونل‌داریا پرمیکت):

بیمارانی که دارای کتتر تونل‌دار هستند، در صورت رعایت مراقبت‌های دقیق، می‌توانند دوش بگیرند اما همچنان باید از خیس شدن محل ورود کتتر جلوگیری کنند. استفاده از پانسمان ضدآب مخصوص کتتر، الزامی است. استفاده از چسب‌های ضدآب هم برای پوشاندن ناحیه اطراف کتتر توصیه می‌شود. نباید مستقیماً آب روی کتتر ریخته شود. حمام کردن در وان، شنا در استخر، دریا یا هر محیطی که بیمار در آب غوطه‌ور شود، ممنوع است.

راهکارهای ایمن برای دوش گرفتن با کتتر:

• بهترین زمان برای دوش گرفتن درست قبل از جلسه دیالیز است، تا پانسمان بلافاصله تعویض شود.

• قبل از ورود به حمام، بهتر است فردی به شما کمک کند.

• مطمئن شوید که پانسمان محل خروج کاتتر محکم و ثابت است.

• برای خشک نگه داشتن پانسمان:

از یک نایلون استفاده کرده و آن را روی کاتتر و پانسمان قرار دهید و با چسب ضدآب آن را روی پوست خود محکم کنید، یا از محصولاتی که برای دوش گرفتن با کاتتر طراحی شده‌اند استفاده کنید. با پرستار خود درباره گزینه‌های موجود مشورت کنید.

• در هنگام دوش گرفتن، در صورت امکان از دوش دستی استفاده کنید و از پاشیدن مستقیم آب روی کاتتر خودداری کنید.

• پس از بیرون آمدن از حمام:

o به‌آرامی پوشش نایلونی را با یک حوله تمیز خشک کنید.

o پلاستیک را بردارید.

• اگر پانسمان کنده و یا خیس شد:

o دستان خود را بشویید و در صورت امکان، پانسمان باقی‌مانده را به‌آرامی بردارید.

o اگر پانسمان به پوست چسبیده است، آن را دستکاری نکنید.

o یک پانسمان تمیز بگذارید و به واحد دیالیز مراجعه کنید تا پانسمان جدیدی برای شما گذاشته شود.

• از آب با دمای مناسب استفاده کنید تا بخار آب باعث نفوذ رطوبت نشود.

• پس از استحمام، در صورت خیس شدن پانسمان، فوراً آن را تعویض کنید.

• اگر ناحیه اطراف کتتر قرمز یا متورم شد، یا اگر ترشحی از آن خارج شد، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. • اگر کتتر شما موقت است، بهتر است از دوش گرفتن خودداری کنید. اما اگر دارای کتتر دائم هستید، با استفاده از پوشش‌های ضدآب و رعایت اصول ایمنی با حداقل تماس آب با کتتر می‌توانید دوش بگیرید.

• کتتر باید همیشه خشک بماند.

• اگر نیاز به استحمام دارید، باید از کاورهای مخصوص ضدآب یا پانسمان های شفاف و چسب ضدحساسیت برای پوشاندن کتتر خود استفاده کنید.

• اجتناب از فرو رفتن در آب، شنا کردن در استخر، وان حمام و دریا برای بیماران دارای کاتتر همودیالیز، اکیداً ممنوع است.

مراقبت‌های روزانه از کتتر و پانسمان آن چیست؟

• شستشوی دست‌ها قبل از تماس با کتتر برای جلوگیری از عفونت

• تعویض پانسمان در فواصل منظم

• ضدعفونی محل خروج کتتر با مواد آنتی‌سپتیک (مانند کلرهگزیدین)

• بررسی منظم محل ورود کتتر از نظر قرمزی، تورم یا ترشح غیرعادی

چه موقع باید پانسمان محل کتتر را تعویض کنم؟

تعویض به‌موقع پانسمان محل کتتر یکی از اقدامات کلیدی برای پیشگیری از عفونت و حفظ سلامت بیماران دیالیزی است. دستورالعمل ها فواصل تعویض پانسمان را به صورت زیر بیان می کنند:

• اگر پانسمان شما مرطوب، شل یا آلوده شده است، باید فوراً آن را تعویض کنید.

• پانسمان‌ با گاز استریل هر ۲ روز یک‌بار در جلسات دیالیز تعویض شود.

• پانسمان‌های شفاف حداقل هر ۷ روز یک‌بار باید تعویض شوند.

• در صورت مشاهده هرگونه قرمزی، ترشح یا التهاب در محل ورود کتتر، با پرستار و یا پزشک خود مشورت کنید.

نکات مهم برای افزایش طول عمر کاتتر دیالیز:

• از کشیدن یا خم شدن بیش از حد کتتر خودداری کنید.

• در هنگام خواب، از غلطیدن روی سمت کتتر خودداری کنید.

• هرگز کلمپ (گیره) کتتر را باز نگذارید.

• اگر کتتر دچار ترشح، خونریزی و یا آسیب شد، فوراً به مرکز دیالیز خود اطلاع دهید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز علائم هشداردهنده‌ زیر که می تواند نشانه ای از خونریزی، عفونت یا انسداد کتتر باشد، باید سریعا به پزشک خود مراجعه کنید:

• اگر قرمزی، گرمی یا درد در اطراف کاتتر مشاهده کردید.

• اگر ترشح، خونریزی یا خروج مایعات از محل خروج کاتتر داشته باشید.

• اگر تورم یا خارش در اطراف کاتتر یا گردن مشاهده کردید و تب دارید.

• اگر متوجه شدید که قسمت بیرونی کاتتر، طولانی تر بنظر می رسد.

• اگر کاتتر شما به طور اتفاقی کشیده شود و خونریزی در محل خروج آن مشاهده کنید.

چگونه از کاتتر خود محافظت کنم؟

• تلاش کنید که به کتتر دست نزنید، زیرا این کار می‌تواند منجر به عفونت شود.

• از اشیاء تیز مانند قیچی در نزدیکی کاتتر استفاده نکنید.

• هر بار که پرستار پانسمان را باز می‌کند، حتماً از ماسک استفاده کنید. پرستار باید هنگام تعویض پانسمان، ماسک و دستکش بپوشد.

• کاتتر خود را باز نکنید.

• لوله های کاتتر باید به طور محکم بسته شوند. فقط پرستار دیالیز یا پزشک مجاز هستند که درپوش یا گیره‌های کاتتر را باز کنند.

• یک دستبند پزشکی یا کارت شناسایی در کیف خود داشته باشید تا به سایرین اطلاع دهد که کاتتر همودیالیز دارید.

منبع:

bcrenal