گرما و تاثیر آن بر کاهش eGFR
مقدمه
یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی عملکرد کلیه، نرخ فیلتراسیون گلومرولی برآوردی (eGFR) است که می‌تواند تغییرات جدی در وضعیت سلامت بیماران کلیوی را نشان دهد. در فصل‌های گرم، به‌ویژه تابستان، دمای بالا و عوارض ناشی از آن می‌تواند بر سطح eGFR بیماران کلیوی تأثیر بگذارد.
محققان مطالعه ای را برای ارزیابی رابطه بین شاخص گرما و تغییرات eGFR انجام دادند.
eGFR چیست؟
eGFR مخفف عبارت Estimated Glomerular Filtration Rate به معنای نرخ فیلتراسیون گلومرولی برآوردی است و یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی عملکرد کلیه‌ها به شمار می‌آید. این شاخص میزان خون تصفیه‌شده توسط کلیه‌ها در هر دقیقه را اندازه‌گیری می‌کند و در حقیقت نشان می‌دهد که کلیه‌ها تا چه حد به‌درستی مواد زائد و مایعات اضافی را از خون تصفیه می‌کنند. نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR) برابر است با مجموع نرخ‌های فیلتراسیون در تمامی نفرون‌های فعال. مقدار نرمال GFR به سن، جنسیت و اندازه بدن بستگی دارد و به‌طور تقریبی حدود ۱۴۰ تا ۱۷۳ لیتر در روز به‌ازای ۱.۷۳ متر مربع (یا ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلی‌لیتر در دقیقه به‌ازای ۱.۷۳ متر مربع) است که حتی در بین افراد سالم نیز تغییرات قابل توجهی دارد. کاهش GFR معمولاً نشان‌دهنده آسیب مزمن یا حاد کلیه است. علاوه بر این، سطح GFR دارای پیامدهای پیش‌آگهی در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه (CKD) است.
نحوه محاسبه eGFR
برای محاسبه‌ی eGFR، معمولاً از سطح کراتینین خون (ماده‌ای زائد که از تجزیه‌ی پروتئین به وجود می‌آید و باید توسط کلیه‌ها تصفیه شود) استفاده می‌شود. مقدار eGFR بر اساس متغیرهایی مانند سن، جنسیت، نژاد و وزن فرد محاسبه می‌شود و نتیجه‌ی آن به صورت یک عدد برآوردی بیان می‌شود. رایج‌ترین فرمول برای محاسبه‌ی eGFR، فرمول CKD-EPI است که برای تشخیص و ارزیابی بیماری‌های مزمن کلیوی استفاده می‌شود.
مقادیر eGFR و تفسیر آن‌ها
بالای 90 میلی‌لیتر بر دقیقه: عملکرد کلیه‌ها نرمال است. بین 60 تا 89 میلی‌لیتر بر دقیقه: کاهش خفیف عملکرد کلیه که در برخی موارد طبیعی است، به‌ویژه در افراد مسن. بین 30 تا 59 میلی‌لیتر بر دقیقه: نشان‌دهنده کاهش متوسط عملکرد کلیه و شروع مرحله‌های اولیه‌ی بیماری مزمن کلیه. بین 15 تا 29 میلی‌لیتر بر دقیقه: کاهش شدید عملکرد کلیه، که معمولاً نیاز به مراقبت و پیگیری بیشتر دارد. کمتر از 15 میلی‌لیتر بر دقیقه: نشان‌دهنده نارسایی شدید کلیه است که معمولاً نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد.
اهمیت eGFR
eGFR یک ابزار تشخیصی مهم است که به پزشکان کمک می‌کند تا مراحل مختلف بیماری کلیه را شناسایی و شدت آن را ارزیابی کنند. با کاهش این مقدار، خطر تجمع مواد سمی در بدن افزایش می‌یابد که می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی مانند فشار خون بالا، کم‌خونی و بیماری‌های قلبی شود. H2تأثیر گرما بر eGFR از آنجا که گرما باعث افزایش تعریق و از دست دادن آب بدن می‌شود، احتمال افت فشار خون و کاهش حجم مایعات در بدن بالا می‌رود. کاهش مایعات بدن، جریان خون به کلیه‌ها را کاهش داده و این موضوع می‌تواند منجر به کاهش eGFR و افت عملکرد کلیه شود.
علل تغییرات eGFR در دماهای بالا
دهیدراسیون:
گرمای زیاد موجب افزایش تعریق و از دست دادن آب می‌شود و کم‌آبی می‌تواند جریان خون کلیوی و در نتیجه eGFR را تحت تأثیر قرار دهد.
اختلالات الکترولیتی:
از دست دادن سدیم، پتاسیم و سایر الکترولیت‌ها نیز در دماهای بالا رایج است که می‌تواند اثرات منفی روی عملکرد کلیه و سطح eGFR داشته باشد.
فشار خون و جریان خون کلیوی:
با افزایش گرما، فشار خون ممکن است نوسانات بیشتری پیدا کند، که به‌ویژه در بیماران کلیوی خطرناک است.
راهکارهای پیشگیری از افت eGFR در بیماران کلیوی در گرما
مصرف کافی آب و مایعات:
این مورد به ویژه برای بیماران کلیوی که نیاز به تنظیم دقیق مایعات دارند بسیار حیاتی است.
نظارت بر فشار خون:
تنظیم فشار خون در فصل‌های گرم می‌تواند از افت عملکرد کلیه جلوگیری کند.
تغذیه مناسب و مدیریت الکترولیت‌ها:
در فصل گرم باید تعادل الکترولیت‌ها را با مصرف مواد مغذی مناسب حفظ کرد.
پژوهش‌های علمی در مورد تأثیر گرما بر عملکرد کلیه
در مورد اثرات منفی گرما بر عملکرد کلیه ها تحقیقات زیادی نیز انجام گرفته که یکی از این تحقیقات در این مقاله ارائه گردیده است :
بن کاپلین، رئیس بخش پزشکی کالج دانشگاه لندن و نویسنده ارشد این مطالعه، در نشست مطبوعاتی گفت: « قبلاً می‌دانستیم که افراد مبتلا به بیماری کلیوی در بسیاری از کشورهای فقیر و گرم در سراسر جهان، عوارض شدیدتری از بیماری دارند. اما تا به حال با اطمینان نمی دانستیم که دما و رطوبت، محرک‌های مهمی در پیشرفت بیماری هستند و اینکه دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی با کیفیت، شرایط زندگی، رژیم غذایی، دیابت و مجموعه‌ای از عوامل منجر به شرایط بدتر بیماری در این مناطق می شوند؟!
جدیدترین مقالات علمی نفرولوژی، دیالیز و پیوند را در دیاسیس بخوانید
معتبرترین و به روزترین منابع علمی.
محققان مطالعه ای را برای ارزیابی رابطه بین شاخص گرما و تغییرات eGFR انجام دادند.
جمعیت مورد مطالعه:
در این مطالعه، 4304 بزرگسال با یا بدون دیابت نوع 2، با نسبت آلبومین به کراتینین ادراری 200 تا 5000 میلی گرم،eGFR 25میلی‌لیتر در دقیقه، و به طور تصادفی با دوز 10 میلی گرم دپاگلیفلوزین خوراکی یک بار در روز یا دارونما انتخاب شدند.
شرایط مطالعه:
برای تجزیه و تحلیل، آب و هوا و داده های eGFR برای 4017 بیمار (میانگین سن، 9/61 سال و میانگین eGFR، 43.3 میلی لیتر در دقیقه) در 393 مرکز در 21 کشور در نظر گرفته شد. بیماران به طور متوسط 28 ماه پیگیری شدند. محققان ارتباط بین درجه حرارت مرکزی بدن بیماران و تغییرات eGFR را در گروه مورد مطالعه بررسی کردند.
نتایج:
بر اساس یافته‌ها، دمای بیش از 30 درجه سانتیگراد بطور میانگین در6% از روزها در مراکز مطالعه رخ داده است. در هر دوره 120 روزه، هر 30 روز اضافی و گرمای بالای 30 درجه سانتیگراد با کاهش 6/0٪ در eGFR مرتبط بود.
تجزیه و تحلیل‌های بیشتر در طول دوره‌های طولانی‌تر، ارتباطی با تغییرات همودینامیک یا فصلی یا هر دو نشان داد. محققان تاکید دارند بیمارانی که در محیط‌های گرمتر هستند، سالانه 3.7 میلی‌لیتر از دست دادن eGFR را در مقایسه با افرادی که در آب و هوای معتدل‌تری هستند، تجربه می‌کنند.
نتیجه گیری:
دکتر کاپلین گفت: "با توجه به اینکه سیاره زمین به دلیل تغییرات آب و هوایی گرمتر می شود، این حقیقت بسیار نگران کننده است. اکنون که این شواهد نشان می‌دهد که گرما چقدر اهمیت دارد، می‌توان مداخلاتی مانند هیدراتاسیون، اجتناب از قرار گرفتن در معرض نورمستقیم خورشید یا سایر اقداماتی که برای مبارزه با اثرات گرمای شدید موثر باشد را برای پیشگیری یا کند کردن روند این وضعیت انجام داد."
کلام آخر
بنابراین با توجه به اثرات منفی گرما بر eGFR و عملکرد کلیه‌ها، بیماران کلیوی و تیم درمانی آن‌ها باید در فصل‌های گرم سال به ویژه ، مراقب تغییرات دمایی و وضعیت بدن باشند. تنظیم مایعات و الکترولیت‌ها و توجه به وضعیت فشار خون از جمله اقدامات ضروری است .
